Atz benlèu remercat que l’istòria es ma tintèina, es a díser quicòm que m’agrada fòrça e suu quau passi fòrça temps. E coma soi meslèu un en·hartaire o un lagast, un carquiu, un peniu se volètz, èi remercat que l’actualitat m’a balhat lo parat d’i tornar embestiar lo monde un còp de mès.

De qué s’agís? De la mesa au panteon deu grop de resistents dit Manouchian, deu nom balhat peus Alemands au grop Manouchian-Boczov-Rayman, fesilhats en heurèr de 1944. Res d’escandalós de’us botar au Panteon, la catedrala republicana (véser mon article de la setmana passada), en omenatge plan ameritat a lor coratge.

Non, çò que’m tacalha meslèu es tota la literatura e la poesia a l’entorn d’aqueste eveniment per la premsa e la classa politica francesas, que pòdi comparar a la recuperacion de la memòria de Nestor Makhno, militant anarquista ucraïnés transformat dens son país en eròi nacionalista per la fin deu sègle XX-au.

Èi legit e ausit que Manouchian avèva combatut “per França” o “per la libertat”. Ne dobti.

Purmèr “per França” es una escritura actuala. Jo diserí meslèu que s’es batut contra França. E tiò, França, ad aqueste moment, es aligat a Alemanha e tot son sistèma etatic, polícia purmèr, trabalha per era. Serà la polícia francesa que harà l’enquista que miarà a l’arrestacion deu grop de resistents e que’us liurarà aus Alemands. Es mauaisit, solide, d’ac reconéisher uei lo dia. Degun pòt pas explicar que lo concèpte “França” definís pas quicòm de precís e cadun i bota çò que vòu.

Vesèm plan sus l’aficha de propaganda qu’es escrita au nom de França e que denóncian un “complòt de l’anti-França” contra “la sobeiranetat de França”,etc …

Manouchian èra un militant comunista e sa luta èra sustot una luta comunista antifascista, on que’s posca trobar.

Èi tanben legit que Manouchian eth medish auré dit, mentre qu’èra interrogat per la polícia, que “sa patria èra l’Union sovietica”. De verificar, que pòt estar la propaganda nazia de l’epòca.

Mes cau saber tanben que, au moment quan Alemanha e Union sovietica envadissen Polonha, lo partit comunista, a l’epòca estalinian, sosteng l’envasida pr’amor deu pacte Ribbentropp-Molotov que hè de las duas poténcias aligadas de hèit. Quitament s’aquò pausèc problèmas de consciéncia a mantun militant comunista de l’epòca.

Una seccion deu PC parisenc a quitament distribuït un huelhòt que conselhava d’arcuélher plan los soldats alemands qu’èran tanben en luta contra la borgesia. Mes èra quicòm de fòrça particular e limitat.

Puèi, cau pas desbrembar tampauc que los comunistas de l’epòca èran estalinians, e doncas es mauaisit de díser qu’èran “combatents de la Libertat”. Los anarquistas d’Espanha ne pòden díser quicòm aquò dessús.

Aquò rai, tot es bon per la propaganda francesa d’escríver una bèra pagina de mès, pagina de literatura mès que non pas d’istòria.