Las recentas declaracions de Judith Godrèche son estadas un tèrratrem dens l’opinion publica. Se’m cau hèr un resumit bracòt, diserí qu’a explicat que çò que tot lo monde avèva acceptat coma una situacion de coble entre era e lo realizator Benoît Jacquot n’èra pas quicòm de normau e que n’avèva sentit una patida importanta.

Doncas, lo hèit màger, a mon semblar, es qu’una situacion que semblava normala dens las annadas ueitanta n’ac pareish pas mès a l’ora d’ara. Un realizator de filme en coble dambe una actritz fòrça joena, n’am coneishuts a l’epòca un pialat, pensi sustot au parelh Roman Polanski e Nastassia Kinski.

Me brembi plan d’aquò e jo, m’ac cau díser, com un joen gojatòt, vesèvi pas sonque la beutat de Nastassia per me díser que quicòm trucava. Tot anava de plan … per eth.

A l’epòca, se disèva “es un coble coneishut” e ara se ditz “es un destornament de menora” e nos hè hasti, en parlar totun de la medisha causa. De qué se passèc mentretant? L’epòca a cambiat e las mentalitats tanben.

Se cau tanben brembar que’s podèva díser a l’epòca qu’una actritz “s’es ajacada per aver lo ròtle”, mes pas jamès qu’un realizator es un viciós. La colpa qu’èra totjorn deu costat de la hemna. Èra tan dens la mentalitat comuna, que quitas hemnas podèva tanben pensar atau.

E òc, tot çò qu’èra pas que normalitat i a bèra pausa pòt ara semblar una quita abominacion. Un aute exemple, es çò qu’es coneishut devath lo títou de “La contravèrsia de Valladolid”, un debat (espistolar e non pas un procès coma dins lo roman) entre Bartolomèu de Las Casas e Juan Ginés de Sepúlveda que discutiscón per saber se los Indians d’America avèvan una amna, e doncas èran umans o bèstias.

La question, en 2024, pòt semblar estranha, mes es una vertadièra question que los colonizators blancs se pausèn au sègle XVI-au e benlèu abans per d’autes pòbles.

Tot aquò per díser que:

1. Cau rassegurar los “Èra-milhor-abans-istas”, l’umanitat progrèssa dens la presa en compte de la patida deus autes, quitament se tot es pas encara perhèit, be se’n manca beròi.

2. Se cau aténguer a d’autes cambiaments d’espiar de cap aus èsters vivents, benlèu de cap a las bèstias de las qualas la patida per nòste con·hòrt serà benlèu un jorn pas mès acceptada. Las joenas generacions ne son fòrça mès sensivas.