L’iraniana Narges Mohammadi, Prèmi nobèl de la patz en 2023, es enclausida dins la preson d’Evin a Teeran. A viscut al mens quatre còps la cèla d’isolament. En 1998, a 26 ans, passa una annada en preson per aver criticat lo govèrn iranian. En 2003 lucha pels dreches umans dins l’encastre de l’ONG iraniana: Defenders of Human Rights Center. Es regularament empresonada. En 2023, lo Prèmi Nobèl li es atribuït mas pòt pas l’anar cercar estent qu’es encabanada. Per aver publicat “Torture blanche”, es condemnada a quinze meses de preson de mai en genièr de 2024, çò que pòrta sa pena a dotze ans e tres meses.

Alara, de qu’es “La torture blanche”? Res de melhor que de legir las explicas de son autora[1]«La cèla d’isolament es la ”maire” de totas las execucions en Iran. Dins l’encastre de mas activitats dins lo domèni dels dreches umans e contra la pena de mòrt, aprenguèri que fòrça executats, somèses al castigament fisic, mental e psiquic de l’embarrament en cèla d’isolament, se plegavan a de falsas avoacions, que fargavan puèi, d’un biais d’a fons illegal, la basa de lor condemnacion a mòrt.”  Ajusta dins l’entrevista que dempuèi qu’obtenguèt lo Prèmi Nobèl sas condicions d’enclausida son encara mai òrras. Se soven del primire còp ont foguèt embarrada e de tot çò que las prisonièras li contèron qu’avián viscut abans ela. Lo sentit d’estofadís dins un endrech estequit, lo lum qu’esclaira jorn e nuèch, lo pes del silenci. Dins aquel encastre, los sols biaisses de “resistir” per pas virar canturla, es de se liurar a d’exercicis fisics, d’ensajar de recitar de poèmas, d’analisar las paraulas dels interrogators.

Vaquí cossí Atena Daemi, militanta dels dreches umans, condemnada a sièis ans de preson en 2014, tuava lo temps.[2]“Al revelh, lo matin, ensajavi de beure mon tè doçameneta per passar lo temps. Amassavi la mendre mica per la cabussar dins ma beguda. Ai los peuses anèlats, n’i a que rabalavan pel sòl: los amassavi (...) Escampavi de pan sec a las formigas. Aprèp lo dejunar fasiá una pichòta sièsta abans de gravar formas dins la sièta amb un culhièr.”

Per Mohammadi, lo moviment “Femna, vida, libertat” espelit en 2022 a butat a un cambiament prigond dins la societat. Lo passatge d’una teocracia autocratica dau la democracia, la libertat, l’egalitat deven de mai en mai popularà dins la societat. Las femnas son a la poncha de la batèsta, son elas las mai davançièras. Maitas femnas veladas condemnan lo vèl obligatòri, la poligamia, e las politicas misoginas del govèrn. E Mohammadi d’afortir: “Lo pòble iraniam a virat la pagina d’aquel regime”[3]