Dempuèi la nuèch del temps, los païsans espinchan menimosament lo cèl per ensajar de preveire lo temps que va far. Dempuèi la mitat del sègle vint, agachan la meteò al fenestron. Ara, espelucan la meteò agricòla sul net. Sabon que lo temps e cultura son ligats coma paissèl e soca. O plòu pas o plòu de tròp. Los auratges pòdon talamai embeurar la tèrra que, coma d’aquesta passa, se pòt pas semenar. Arriba que lo tron o la folze fendasclan arbres e ostals en un liuç. La granissada pòt engrunar las plantas en un pas res. Aprèp un long trabalhàs per las far butar, vaquí que las torres d’Abraham se sarran... e que tota la frucha d’una sason es aroinada per la pèiregada. La secada fendascla la tèrra e crema las plantas sus pè. Lo gèl que rabina los borrons e n’acaba amb las fruchas. E parlem pas de la nèu, del vent, de la cisampa...

Dempuèi la nuèch del temps, lo paisan sap que a pas la mestria del temps. Alara se demanda qual l’a vertadièrament. Perqué grella aquí e pas aquí? Perqué aquel l’òrt es crivelat e que lo d’a costat o es pas? Perqué tomba de rabanèlas aicí e solelheja alai? Perqué venta a desrabar las banas dels buòus sus aquel sèrre e plovineja sus l’autre? E segur l’imaginari dels paisans trabalha. Cercan de responsas.

E se viran dau los tempestaires. Los tempestaires o mestrejaires del temps son pas nascuts de uèi. Semblariá que lo primièr tempestaire conegut siá Tlalocantecuhtli, dieu astèca de l’aiga, qu’aviá lo poder de mandar la pluèja, la folze, la famina, la malautiá o la secada. En 319, l’emperaire Constantin autoriza lo prètzfach dels tempestaires mas cal pas qu’aiceste treboli las activitats agricòlas sus las qualas l’Estat roman lèva de taxas pesugas.

Entre 816 e 840, l’evesque de Lion, Agobard, escriu pels preires de son diocèsi: “Traité sur la grêle et le tonnerre”. Se ne’n pren a la credulitat dels païsans que demandan ajuda als tempestaires que creson poder mestrejar la granissada e lo vent. Que creson als marins celèstas que menan los batèus de nivols, que crompan las recòltas e las emmenan dins las nivoladas. Agobard buta en abans una mena de racionalisme amai se pensa fòrt e mòrt que Dieu sol mestreja la natura e que cada còp qu’arriba una catastròfa es per far pagar als òmes lors pecats.

En 2022, Jean-Pierre Devroey convidat per Patrick Boucheron que li aviá demandat de far vistalhar “l’arrière pays des paysans médiévaux” donèt maitas conferéncias sus aquel sicut al Collègi de França. Recampadas, venon d’èsser publicadas[1]. Aquel libre escrit per un medievista europenc saberut, especialista de las societats ruralas del Atge Mejan naut e de l’istòria environamentala, esclaira pel primièr còp, los imaginaris dels paisans medievals. Obratge assabentaire e apassionant.

Devroey mòstra que per ensajar de se parar dels riscs climatics, los paisans medievals avián botat sul meteis plan las tecnicas agràrias e subrenaturalas. Articulavan dins lor imaginari, sens se tafurar, cristianisme, ocultisme e magia. Se pagavan de tempestaires per que forabandiguèsson la granissada; se viravan dins lo meteis temps dau los rites crestians. Processions e benediccions per far plòure.

Dempuèi 2023, lo diocèsi de Perpinhan-Elna organiza, a la demanda dels païsans, dels vinhairons e dels elevaires, una procession per far venir la pluèja. Barcelona fa parièr. Amb lo rescaufament climatic, tempestaire, un mestièr d’avenidor...