O sabètz totes… repàpii! E, se me legissètz cada setmana, es que trobatz, ne soi segur, qualque confòrt —o reconfòrt— a me legir dins la mesura qu’auretz pas cap de dificultat a comprene ma lenga en occitan basic. Fau çò que pòdi, que volètz!

Bon, los istorians especialistas dels eveniments dels darrièrs trenta ans sabon que, en 1992, lo govèrn demandèt a la representacion nacionala de  modificar la constitucion per gravar en “letras de mòtle” que “lo francés [èra] la lenga de la republica”.

Lo ministre de la Cultura, Jacques Toubon, faguèt votar una lei —lei n^o 94-665 del 4 d’agost— en 1994 per “protegir lo patrimòni linguïstic francés”, etc. Per far cort, l’idèa oficiala èra d’arrestar (!) l’envasiment de la lenga francesa per de mots anglosaxons. Sabián benlèu pas que vuejar la mar amb un culhièr èra pas tant aisit qu’qu’aquò!

En bons ussars de la republica, deputats e senators s’espauruguèron tanben de veire que lo vocabulari angloestatsunidenc —e un fum d’autras causas—  èra semblable a “la marèa [qu’]avança, çò dison los especialistas, autan viste coma un caval al galaup” del costat del Mont Saint-Michel en Normandia.

E òc! Se foguèt una epòca que los mots viatjavan en diligéncia, ara o fan a la velocitat d’un liuç e se pòt comprene la reaccion del ministre.  Tot aquel microcòsme parisenc faguèt sonar lo tòcasenh en cridant a la disparicion de la lenga de Lutècia. L’Acadèmia francesa correguèt al secors de la victòria —per un còp que  podiá mostrar son utilitat— coma los partits politics que joguèron a “mai francés que ieu, morisses!”

Los ciutadans espèran encara d’èsser consultats quitament se i aguèt qualques sondatges e microtrepadors.

La reaccion dels movements que promòvon las lengas istoricas —dichas “regionalas”— menèt lo ministre a dire fòrt e mòrt que l’article 2 de la constitucion e la lei èran cap a l’anglosaxon e non pas contra nòstras lengas istoricas. Paraulas d’ivronha…

De creire que lo ministre e sos amics forçat un pauc tròp sus la tisana de gavèl.

Desempuèi aquela data, lo Conselh d’Estat a argumentat sas decisions cap a las lengas istoricas en s’apiejant sus aquel article 2 per declarar inconstitucional tota mesura en lor favor.

Desempuèi aquela data tanben, la lenga “asirada”, l’envasissèira, ela, caracòla a son aise dins los diccionaris, dins la societat e tot particularament dins luòcs de poder e los peçugagautas del monde entrats dins lo sègle de la start-up nation.

Mas, coma dison, tot auriá una fin?

Nòstre confraire Le Canard enchaîné [17-04-2024] —de notar qu’es contra nòstras lengas istoricas e que Morvan Lebesque, conegut dels ainats, moriguèt longtemps a— se fa lo resson d’un article de Le Figaro [11-04-2024. Citi Lo Canard: “L’aliança per las tecnologias de las lengas, que serà installada per la Comission europèa dins la Citéinternationale de la langue française [a Villers-Cotterêts] “ […] cèrca son director.”

Lo president Francés l’inaugurèt recentament e, de segur serà per el un testimòni de son interès per la defensa del francés…  Après tot, Giscard aviá son acordeon e Mitterrand sa Bibliotèca de França… Soi de marrida fe, o sabi!

Lo Canard enchaîné parla pas del salari ni dels avantatges divèrses e variats tanpauc mas, demes las exigéncias, relèva un ponch important: “La lenga de cada jorn” mençonada es lo francés mas  “la lenga pel trabalh serà l’anglés”

Nòstres decidèires se son pas encara apercebuts —o vòlon pas  se n’apercebre— que tombar del fuòc dins las brasas se pòt pas apelar un progrès!

E coma disiá un poèta pè-negre de mos amics: “Aquò’s polit coma l’antic! pò, pò, pò!”