Perseguissèm dins aquesta cronica lo resumit de longas annadas de recèrca e de practica de la lenga, sublimadas per la necessitat fonsa de trapar quicòm a dire cada setmana per noirir aquesta cronica fondamentala per comprene l’anar passat, present e a venir de la civilizacion occitana, un objèctiu plan modèste coma vesètz!

• Accents: Oxitons e paroxitons son totes de braves occitans.

• Dança: Se volètz dançar lo sirtaki, utilizats los mots analisi, dialisi, eclipsi, genèsi, paralaxi, prolepsi, silepsi o sintaxi que son d’origina grèca.

• Existéncia: Èsser un èstre, es pas causa aisida. Aver d’avers, tanpauc !

• Malafacha: Es portar còps marrits a las estructuras prigondas de la lenga que de voler descompausar los passats subrecompausats.

• Metatèsi: De qué an l’èr quand se rescontran una cabra e una craba?

• Mòdes: Fan part dels mòdes principals de conjugason de l’occitan: l’indicatiu, lo subjonctiu, l’imperatiu e l’aperitiu

• Montada: Entre los grops verbals, en fin de sason, i a pas de montada prevista del tresen grop al segond e del segond al primièr. Pas de davalada tanpauc: quand siás dins un grop i demòras !

• Passat: ”Lo preterit prèsta pas als rics” disiá lo tiron.

• Passat anterior: Lo passat anterior es una fòrma superiora del passat que refusa la simplicitat.

• Passat simple: Es talament simple que los francimands simplòts l’utilizan pas mai: lor i agrada mai de lo compausar!

• Personals: Los pronoms personals plurals marcan una volontat collectiva al-delà de cada persona individuala: lo plural es necessari per l’umanitat.

• Plural: En occitan, los mòts calhau, caulet, chòt, ginolh, joguina, joièl, pesolh prenon pas d’x al plural.

• Predisposicion: Val mai aver a faire amb un prefixe qu’amb un prefècte.

• Punt: Lo punt final sòmia de luta finala!

• Punts: Quand lo punt d’exclamacion se trapa en fasa d’interrogacion, es ora de botar los punts sus las i!?

• Puntuacion: Los punts-virgulas fan las causas a mièjas.

• Sillabas: Los poètas mila-patas transforman las sillabas en pè. Atal, Alexandrà pren plan garda de parlar en alexandrins!

• Singular: Es pas necessari de cridar e bramar quand se crosa un nom al singular.

• Sufixes: Los sufixes permeton de precisar e de quichar suls sens dels mots. Atal quicòm de plan pichon pòt èsser pichonetonetonetonetèl. Un gigant tipe Wembanyama es un grandarassassasssasssassassassàs. Quicòm qu’es al mitan serà mejanetononetaràs o mejanaràssoneton (o quicòm atal)!

• Transgenre: La o lo lait?; la o lo mèl?; la o lo sang?; d’autra/e-s (?)…

• Vèrbs: Cal pas confondre conjugason e verbiatge.

• Verguetas: Val mai èsser entre verguetas que reçaupre còps de verga.

***

Lo primièr tèxte a reçauput la demanda seguenta d’un legeire: “Cal far la R apicala !”. Me demandi s’es pas una deca de picatge e se s’agís pas puslèu de calfar la R apicala, qu’Occitània representa lo sud, l’estiu e las cigalas. En aqueste temps de rescalfament climatic, nòstra capacitat autoctòna a calfar las R apicalas fariá dels occitans los capdavantièrs d’un moviment universal!

Gontran-Ramon Amatical-Roch