“Escriui de forma diferenta a coma parli, parli de forma diferenta a coma pensi, pensi de manèra diferenta ara forma en que deueria pensar, e donques, tot procedís ara foscor mès prohonda” (FK).

E tornat a reliéger era magnifica traduccion de Vicent Simó de Era Metamorfòsi. I è descubèrt un libre nau.

Rebrembam eth centenari dera sua mòrt, que fòrça institucions internacionaus commemòren, e celebram que hè cinc ans dues institucions occitanes publiquèren es prumères òbres de Kafka en occitan. En 2019 Per Noste publiquèc “Un messatge imperiau e racontes mei”, traduït per Elisa Harrer. Eth madeish an er Institut d’Estudis Aranesi- Acadèmia aranesa dera lengua occitana publiquèc Era Metamorfòsi.

D’autes traduccions, ar occitan, d’òbres dera literatura internacionau son ua realitat. Concretament en occitan aranés podem referenciar es tèxtes religiosi traduïdi per Jusèp Amiell, era multitud de libres traduïdi per Antòni Nogués (Era Iliada, Era Odissea, Es Miserables, Guerra e patz, era Divina Comèdia…),Alicia en país des meravilhes de Tònho Castet o Eth petit prince (Aguesti dies hè 80 ans dera mòrt deth sòn autor) per Veronica Barés... De toti eri en parlaram… Aué tòque Kafka, er impossible, er incomprensible.

Era òbra de Kafka ei era negativitat. Kafka escriu en ua lengua irregulara, plantege era escritura impossibla que signifique era negacion dera lengua locau entà escríuer ena lengua egemonica: “Totes es lengües son ua prauba traduccion” (FK). D’origen judiu, vesin de Praga coneishie perfectament eth yiddish, eth chèc e er aleman. Ei en aguesta lengua, que significaue era opresion, era persecucion (familiars sòns moriren en camps de concentracion e en horns crematòris alemans), ei en aleman, qu’escriuec: “Er aleman ei era mia lengua materna però eth chèc me ven ath còr” (FK). E mos parle dera “jerga”, dera barreja de lengües, qu’aué viuem a diari, des lengües indefinides: “Eth jargon [aquera barreja indefinida] ei er idioma europèu mès nau; sonque a quate cents ans de vida e encara ei mès modèrn… Non a règles gramaticaus. Es aficionats sagen de construïr ua gramatica, però eth jargon non descanse. Eth pòble non l’abandone as gramatics. Sonque ei constituït per paraules estrangères...”(FK)

Traduïr Kafka ei tota ua epopèia, un trabalh. Era Metamorfòsi ena traduccion de Simó, hèta en un bon aranés, que mos da ua vision de Kafka, pren per títol, era paraula que s’auie emplegat en d’autes lengües de major extension (francés, catalan, espanhòl). Eth títol original dera òbra ei “Die Verwandlung”, que non se pòt traduïr. Kafka emplegaue paraules damb mès d’ua interpretacion, lo que les convertie en dificiles de traduïr, de compréner... “Die Verwandlung” a estat traduït per “Era transformacion” o “Era Metamorfòsi” però cap des dues opcions transmet realament eth sentit dera paraula. Es imaginaris de Kafka son impossibles de transméter. “Wandlung” exprèsse era transfiguracion des catolics pendent era missa, e “ver” ei un prefixe que s’emplegue entà senhalar aquerò qu’a estat hèt, que s’a realizat. Açò non a ua explicacion racionau… Non sabem, non auem sabut, trobar era paraula qu’exprèsse aqueth imaginari.

Es traduccions son tostemp incèrtes. Mès, encara, de Kafka. Ena original ditz que Samsa s’auie convertit en ua “Ungeziefer” que vò dider un animal desgradable que Simó a traduït per “cuca monstrosa”. Que siguesse desagradable, non signifique necessariament que siguesse monstrosa. Era madeisha error les cometen es traduccions ar espanhòl e ar ingles de que disposam. Kafka ei impossible.

Se qualifique de Kafkian es situacions grotèsques que creen angoisa, qu’agacen, que frustren, creen culpabilitat, era impoténcia deuant de fòrces desconeishudes que non se comprenen que non se pòden controlar… Ei dificil trobar sentit ara sua òbra. Ei ua fusion d’imaginaris e realismes, de fantasies e ansietats. Era corrècta traduccion de Kafka ei incèrta, però damb Simó n’auem ua version. Er autor emplegue continuament era ambigüetat. Era sua metafisica barreja de judaisme, freudisme, anarquisme… convertís es sòns tèxtes en interpretables, intraduïbles.

Era traduccion de Kafka, que jamès auriem imaginat de liéger en occitan, ei era mòstra de que quinsevolh traduccion ei possibla, maugrat es dificultats e qu’eth resultat posque auer ua distància der originau.

Pr’amor que liéger Kafka en occitan ei hèr-mo’lo mès nòste, introduïr-mos en ua realitat globau a trauès dera nòsta lengua e subertot pensar que tanben en occitan podem èster kafkians, parlar sense díder arren o en tot dider aquerò que finalament cada un compren coma li da era gana; “Non pogui hèr-te compréner. Non pogui hèr qu’arrés comprengue lo qu’està passant laguens mèn. Ne sonque m’ac pogui explicar a jo madeish”(FK), pr’amor que totes es lengües son incomplètes e non mos pòden facilitar era intercomprension pr’amor que en “hons toti èm chinesi” (FK) e “ es libres son un narcòtic”(FK).

De kafkians narcotizadors n’ei eth mon plen; tanben entre nosati.

KAFKA, Franz. Era metamorfòsi (Traduccion de Vicent Simó). IEA-AALO, 2019. 58 pagines. 15 èuros.