Siès setmanas mès de d'ora, èi escrit un article que parlava deu congrès universau d'Esperanto que's debanava ongan a Arusha en Tanzania. Èra un beròi eveniment.

Puèi, quauqu'un m'a demandat d'escríver un tèxte en Esperanto aquò dessús per la revista Esperanto-info, mes sense tròp parlar de çò que s'èra passat, meslèu sus mon sentit personau.

Qu'èi doncas soscat a çò qu'avèvi viscut jo medish au moment de pèhorar lo sòu roge deu continent african. E me'n soi brembat de tira.

Com Europèus conscients, transportam totis dambe nosautes, en arribar en Africa, lo gran pes de l'istòria de las relacions entre los dus continents, e coneishèm totis lo gran deute economic e pertocant los Drets Umans que lo Nòrd a soscrit de cap au Sud.

Mes, sentissèm per aquò una culpabilitat? Aquesta vengueré d'un sentit de responsabilitat. Jo, personaument, com quauqu'un qu'es opausat a l'espleitada deus autes èsters vivents (dens los quaus boti tanben las bèstias), sentissi pas la vergonha pr'amor de çò que hascoc dens lo passat los autes de mon etnia. I a pas qu'una fòrma de nacionalisme que hèr créser que totis los umans deu medish país (sovent "deu medish Estat") an la medisha tòca e son sòcis d'un grop indivisible, unit per sa "nacion".

Se vos sentissètz membre de l'Umanitat sancèra, solide que pensaratz diferentament.

Mes totun, çò de grèu es pas fin finala çò que pensatz o sentissètz, mes lo biais dambe lo quau los autes vos vésen. E solide, per uns Africans, podètz semblar un òrre colonizator. Me brembi d'un miaire de taxí a Argèr que, après unas minutas de charradissa, s'escridèc: "E ben, vosautes, per un Francés, ètz fòrça simpatic! …" Puèi me condèc la sufisença e la glòria deus Franceses que miava e que'u disèvan sense de cès que sense França, Argeria seré pas res … L'agradèc quan le digoi jo que mon pair èra dens l'armada francesa au moment de la guèrra d'indepedéncia, mes que n'avèva pas qu'un sola enveja: se tornar lèu lèu a casa e deishar lo país víver sa vida. Me preguèc de'u saludar calorosament un còp tornat.

Puèi me muishèc una bastida on un joen resitant independentista estoc torturat e tuat par l'armada francesa en 1961.

Doncas, per tornar a Tanzania, sabi pas tròp çò que pensavan lo monde que, un pilòt de capèths de palha suu cap, venèvan objèctes de sovénguer per carrèra e a qui me calèva cada dètz mètres respóner graciosament en soahili: "Hapana, asante" (Non, mercés).

Un amic, que tribalhava per Radio-France International, me digoc un jorn qu'es pas aisit d'aver rapòrt "normaus" dambe Africans a maugrat de ta volontat, quan sabes que, en una serada, vas despensar dens un estanquet çò que, eth, ganha en dus meses.

Mes, aus Europèus conscients, les demòra l'espèr que los rapòrts entre los dus continents van lèu dintrar dens una epòca navèra, un còp la pòrta deu colonialisme, de l'esclavagisme e deu neocolonialisme clavada per totjorn. Totis desiran qu'un temps navèth de relacions frairalas comence lèu.

Justament, lo 109-au Congrès Universau d'Esperanto me balhèc una gota d'aqueste espèr…