Dins l’incipit dal poèma Calendau, publicat en 1867 coma dins aquel dal poèma de Mirèio publicat aperavans en 1859, la primiera persona es clarament en relèu que parla de la joventa, la filha, la chata coma se ditz en provençal rodanenc. “Iéu, d’uno chato…” d’un costat tre la primiera linha dins Calendau, amb “ieu” e “chata” se ligant immediatament, e “Cante uno chato ...” amb “cante” e “chata” parierament ligats dins Mirèio. Contunha amb la tematica clara de l’amor sus lo segond vèrs amb “...enamourado” e “Dins lis amour de sa jouvènço”.

Lo tèrç vèrs “Cantarai, se Diéu -vÓu, un enfant de Cassis” remanda a Mirèio al primier vèrs a travèrs la necessitat de far passar lo messatge via lo cant. Cantar, coma un trobador, per portar la votz de l’autor o de l’eròi, ne’n sabèm ren encar. Permete de pilhar a testimòni los auditors possibles, de fach los lectors e d’amplificar lo cònte que val la pena de far sortir de son temps, per que dure la sieu memòria dins lo temps. Lo transmetre permete de marcar la sieu originalitat, partir d’una situacion que sembla ordinària, en rapòrt de la vita classica de las gents, que las amors n’i aguèt, n’i a e n’i aurà totjorn. Mas aquel, autre qué! Se pensa immediatament a l’efièch esperat: escotatz! Siguètz dins l’espèra d’èstre pivelats per qualqua ren d’extraordinari.

La localizacion de partença de l’istòria sembla importanta, dins los dos cases al tèrç vèrs, “Cassis” fa resson dins Mirèio a “la Crau, vers la mar”.

Lo costat maritime es renforçat per lo quart vèrs “pescaire” que dòna doas informacions: la mar e un mestier.

Mai luenh parlarà senon de l’aiga per lo flume “Rose” e lo flume “Var” dos limites naturals de Provença, e mai de la granda ciutat maritima de “Touloun” o de la vilòta de Berra.

Parier per lo quart vèrs calendal “simple” semblaria ressonar amb lo mireiesc “umble”, -mas aquí- lo narrator s’escafa per Calendau, dal temps que se posiciona dins Mirèio. Interròga sus la question de la plaça dal narrator dins l’accion de l’òbra. A un agach reculat o plen de vòlha per se transposar dins l’eròi?

La volentat de transmetre es determinat per un element superior, la figura cristiana suprèma “Se Diéu -vÓu”, coma remés a un avenir o avejaire cristic, mas dins Mirèio es lo narrator que declara, coma per l’imitar “Iéu la vole segui”.

Al revenge l’ample de la fama de l’istòria sembla completament desparier dins los dos principis de las doas òbras. Autant sèm ren segurs de qué se poiria raportar “L’empèri, lou trelus”, mas dins la boca de Mistral “l’empèri” nos evòca tant “l’empèri dau solèu” espaci occitan e mediterranean, coma “la riba empèri” valent a dire la riba senèca de Ròsa, lo Comtat de Provença. Mas la grandor de l’istòria es neta dins “Amo de moun païs” dal temps que Mirèio avèm de simplicitat e quasi una indiscrecion d’un banal e que semblaria comun, un fach divèrs local: “èro / Rèn qu’uno chato de la terro / En foro de la Crau se n’es gaire parla”.

La velocitat d’anóncia de l’importança de cada poèma es diferenta. Amb Calendau, avèm un racònte qualificat de mòts importants, lo decòr plantat que sembaria èstre simple per cadun dals poèmas, es diferenciat per l’importança donaia immediatament.

La lusor de las doas istòrias s’opausan dins las segondas estròfas respectivas: “Tu que dardaies” se referant al darrier vèrs precedent “Amo de moun païs” respondant a l’invèrs a l’òbra precedenta mistraliana per decriure Mirelha “Emai soun front noun lusiguèsse” a mai sigue qualificaia de regina dal país.

Totjorn dins aquel segond paragraf, s’agisse de donar coma encastre lingüistic l’occitan qu’es ja, d’aquel temps, dins una situacion de reculaia malgrat una basa encara populara “dardaies, manifèsto, / E dins sa lengo” es en parallèl dins lo poèma de Mirèio “Pèr nosto lengo mespresado”.

Calendau, personatge eròi dal poèma, es lo pendent masculin de l’eroïna dal poèma precedent Mirèio.

Quina plaça es acordaia a l’Istòria dins l’incipit de Calendau?

A mai de ce qu’avèm poscut esquissar en rapòrt de l’empèri precedentament, l’istòria de la crosaia còntra los catars o albigeses es directament abordaia per Frederic Mistral dins Calendau. “Quand li baroun picard, alemand, bourguignoun,/ Sarravon Toulouso e Bèu-caire,/ Tu qu’empurères de tout caire/ Contro li négri cavaucaire/ Lis ome de Marsiho e li fiéu d’Avignoun” evòca ce que l’istòria occitana sonam “los barons dal nòrd”, valent a dire Simon de Montfort e los cavaliers que l’an acompanhat dins l’espèra de conquistar de tèrras nòvas dins un far west avans l’ora

Mistral parla de la coloracion mortala, amb lo negre dals cavaliers, portant la mòrt amb els, sosentende las exaccions a las pòrtas de Provença, mas de l’autre costat de Ròse, en Lengadòc, que s’arrèsta just en fàcia de Tarascon. Pasmens, Mistral parla de la participacion -gaire conoissua e se polèm demandar sus qué elements l’autor se basa per o dire- de provençals, marselheses e avinhonencs, enfuecats, armats benlèu?, per ce que semblaria ajuar los lengadocians fàcia a lor malparaia, dins una solidaritat pan occitana fàcia a l’invasion franchimanda, coma nos l’indica “picard, alemand, bourguignoun” e mai la precision d’”alemand”, encara mai nordica que los cavaliers dal Reialme de França en quista d’expansion, aquí fa probable un escart per se ligar amb l’Istòria contemporanèa que vei l’oposicion entre França e Alemanha, coma per signalar lo renovelament de conflictes ancians que son jamai estenches.

Mistral convòca dins la memòria ensèms los trobadors e Mirabèu, Onorat Gabrièl Riqueti, comte de Mirabèu, sonat cort Mirabèu, escrivan, diplomata, jornalista e politician d’origina provençala, figura de la Revolucion francesa. Mistral invòca un temps larg doncas, e un panteon provençal de protectors e figuras positivas en opocision als barons dal nòrd.

Dins las doas autras figuras son evocaias “Lou Comte de Prouvènço emai de Fourcauquié”, valent a dire lo Comtat de Provença d’un costat e mai, lo Marquesat de Provença e lo Comtat de Forcauquier. Las doas entitats istoricas grandas de l’airal provençal.

Tanben los senhors dals Bauçs, una de las familhas mai polerosas de la bassa Provença medievala son clarament invocats, ja per lo títol dal Cant primier.

Laissa pensar que Calendau es conviat a èstre un digne eritier dals senhors bauçencs.

L’istòria de Provença, sembla doncas ren a enveiar a l’istòria francesa ansin amb de tals recòrdis dal passat gloriós.

Lo pòble provençal n’es, a travèrs sa lenga, lo testimòni.

Fa d’alhors, un resson a la dicha populara atribuaia a Mistral, que fa de Cassís lo luec de Provença: devengüa la devisa en occitan provençal de la quita comuna “Cu a vist París, se non a vist Cassís, pòu dire “ai rèn vist”“.

Qué representa l’image de l’”amo de-longo renadivo”?

L’image es aquel de la patria Provençala coma nos descriu Mistral, “De la patrio amo pioùso” e just après la personificacion es anonciaia amb “T’apele! encarno-te dins mi vers prouvençau!”

Anóncia lo personatge, l’Ercule provençal, qu’amb sas dotze espròvas, es l’ànima de Provença, la pròva la va traversar per èstre portat fins als Alps dins la valaa d’Esteron a Aiglun, avans de tornar al sieu, a Cassís.

A travèrs un eròi coma Calendau, los provençals mòstran qu’an encara de vòlha per far viure lor país. Lo percórrer permete de veire qu’es ben viu. E a travèrs de luecs marcants e d’eveniments notables que ne’n fa lo rebat Mistral dins lo poèma, se vei que lo país a de ressorsa umana, de qué agir e avèm, coma lectors n’an de qué n’èstre esmeravilhats.

De lònga, l’Istòria a poscut contradire la vita de l’occitan provençal, mas de lònga i aguèt una volentat de subreviure e de tornar far raiar la lenga e l’espandir, coma Mistral o farà de per el amb la renaissença felibrenca.

Se pòl pensar que Calendau es la personificacion d’un menaire capable de donar de vam al país, que la filha qu’ama, es l’incarnacion de Provença que i devèm caminar e conóisser per mièlhs ne’n saber l’image.

(de seguir)