Opinion
Visita de Tolosa en occitan
Anèm, vau profitar deu parat per hè’m un drin de publicitat. Pòdi, que tot es en occitan …
Lo 20 d’octobre de 2024, a dètz oras deu matin, dens l’encastre deu hestenau “Occitania” de l’IEO de Garona Nauta, vau miar la visita de Tolosa en occitan. Lo tèma es: “perqué Tolosa es una de las vilas mès importantas deu monde e tot çò que’vs an pas après a l’escòla”. Un pauc de chovinisme, a còps, hè pas de mau.
L’idèia de la visita veng deu hèit que, apassionat d’istòria com fòrça monde mes pas brica diplomat dens aquesta matèria, èi contunhat après l’escòla e l’universitat de m’entresenhar sus l’istòria de la vila on soi arribat en 1962 de Lilla estant (e non pas d’Africa deu Nòrd coma un bon pialat de mons amics arribats la medisha annada).
E tot çò qu’èi après d’un biaish “independent” èra plan diferent deu roman nacionau ensenhat a l’escòla aus pichons caps “saures”. Quan disi “diferent”, diserèi meslèu qu’es la nueit e lo jorn.
Sustot, me soi rendut compte de çò que Tolosa èra estada une Republica consulària de 1189 a 1789. Aquesta expression es complètament tabó, se pòt parlar d’aquò per vilas d’Italia coma Floréncia per exemple, mes per una vila francesa, aquò cambia tròp l’imatge de l’ancian regime e doncas de la vertut de la Revolucion, qu’auré suspausadament portada la Democracia dens l’espaci de l’Estat francés. Aquò’s faus.
Mes es pas tot. Au sègle IV-au, Tolosa a una renomada internacionala, que l’emperaire Constantin, l’òme mès poderós de l’Occident a son epòca, i manda sons frairs per estar educats e hèr vénguer un professor de retorica dempuèi Tolosa per ensenhar a son hilh.
Bon, vau pas panar lo contengut de la visita, s’atz l’escansença de vénguer, mes vaquí un pichon concentrat de causas interessantas qu’i seràn abordadas en mès de çò qu’èi dejà citat:
Tolosa estoc la capitala de l’empèri visigòt (418-507).
La purmèra societat d’accions au monde i es estada creada en 1372. (L’Onor deus Molins deu Basacle)
L’Inquisicion e l’òrdi deus Dominicans i estoc creat.
La purmèra acadèmia artistica i estoc creada (Lo Gai Saber).
Lo purmèr parlament en dehòra de París i estoc creat.
La purmèra organizacion de messatgeria i estoc creada.
Lo purmèr musèu d’Euròpa i estoc creat segon Julien Andres.
La purmèra banca francesa i estoc creada en 1760.
La purmèra linha aeronautica i estoc creada, venguerà mès tard Air France en 1933.
Lo purmèr grop de resistants de recéber lo sosteng de las fòrças aliadas i estoc creat (1941).
Lo purmèr budgècte espaciau europèu i estoc creat (1961)
Lo purmèr trin a aténher 200 km/h religuèc París e Tolosa.
Lo purmèr vòl supersonic comerciau i estoc realizat en 1969.
La purmèra galeria publica de França i estoc creada: lo Castèth d’Aiga.
Lo purmèr SAMU i estoc creat per Loís Lareng.
Lo purmèr concors internacionau de cant i estoc creat.
Lo purmèr centre de traduccion de Lenga deus Signes i estoc creat.
La purmèra Copa d’Euròpa de rubí i estoc ganhada.
E aquò’s pas tot, demòran las hemnas qu’an bastida l’istòria de la vila e la grana cultura artistica, en tot saber que lo Capitòli es lo sol endret de poder au monde qu’es a l’encòp un teatre musicau prestigiós.
Au 20!
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Tolosa èra pas un cas particulari ? Responsa:
« Les Toulousains dans l'Histoire », sous la direction de Philippe Wolff, membre de l'Institut, professeur honoraire de l'Univ. Tlse-Mirail, 1984. P. 17 – Chapître 1 intitulé : « 1208 La République toulousaine » : « en 1208, Toulouse est à la veille de l'orage: la croisade albigeoise va fondre sur elle et modifier son destin. Qui pouvait le prévoir? En 1208, en tous cas, Toulouse présente un exemple unique en France : celui d'une ville pratiquement indépendante et maîtresse d'un contado que vient de lui soumettre sa milice. [...] C'est la patria tolosana dont parlent les textes, qui prouvent ainsi que les contemporains ont eu conscience du phénomène : le pays toulousain.»
Vesi pas çò qu'i a de corregir dens la frasa "Tolosa es estada una republica consulària". Expliqui plan que descobriscoi aquò en dehòra de l'escòla. Disi pas qu'es unenc, e la tièra de las vilas que balhatz me sembla pas complètament justa. Tiò, es tabó, pr'amor que l'escòla nos ensenhèc qu'abans la Revolucion, n'i avèva pas de nada republica, que tot èra devath lo poder deu Rei. Es plan documentat, vertat, mes pas brica per l'Educacion Nacionala, demandatz a l'entorn de vosautes qui ac sap, veseratz.
Per çò deu parlament a l'endehòra de París, es vertat, e la rason es qu'a Tolosa s'aplicava lo dret roman e non pas las cotumas francas, es per aquò que caloc crear un parlament.
Per çò deu Castèth d'Aiga, es una error deu hèit que soi tolosan e doncas que quan citi aquesta galeria, pensi pas que sia necessari de díser "de fòtos" pr'amor que, per jo, es evident.
Per çò deu musèu, s'agís de la galeria d'òbras picturalas daubèrta au public dens l'ancian sèti deus Capitols, lo nom de "musèu" èra pas utilizat, mes n'èra un totun.
Per çò de la Copa d'Euròpa, la causa es clara e sabuda, aquò s'apèla cercar de peus aus ueus.
Per çò de la banca, es la mès vielha "encara en activitat" mes es pas mès en activitat.
I a fòrça subjèctes suus quaus cèrqui encara, per exemple "lo purmèr catastre", e aquò's plan clar dens ma visita.
Òu, li son de braveis exageracions ò acorchas amb la realitat dins aquesta tiera :D : D :D
E ieu que mi cresiáu qu'èro lei provençaus qu'avián la reputacion de tórcer la veritat.
La grand majoritat dei vilas occitanas èron de republicas consulàrias. Tolosa èra pas un cas particular. Marselha, Ais, Bordèu, Montpelhier, Avinhon, Lemòtges, Pau probable (un estat dins l'estat !).
"Aquesta expression es complètament tabó". Mi sembla un sentiment personau. Es pron ben documentat, es pas solament per Tolosa.
"Prumer parlament en dehòra de París: perdequé Tolosa es estada restacada a França abans Provença, Bretanha, Bearn, etc... Es pas una marca de grandor particulara... Es just la marca qu'èra la promiera "colonia" franchimanda en Occitània :D
"La purmèra galeria publica de França" : Nani pas. Es la premiera galeria publica consagrada a la fotografia, es pas çò mesme.
"purmèr musèu d’Euròpa i estoc creat segon Julien Andres" : Lo quau ? Ne'n dobti grandament, l'ashmolean es de 1686 et lo kuntzmuseum (lo pus vièlh musèu public dau monde) de 1661.
"La purmèra Copa d’Euròpa de rubí i estoc ganhada." Aquela empega. La finala si joguèt a Cardiff, pas a Tolosa emai se Tolosa la ganhèt. Aquesta formulacion es estranha.
"La purmèra banca francesa i estoc creada en 1760" nani pas. Es la pus vièlha banca francesa encara en activita (çò qu'es ja quauquaren !), pas la "purmèra" (que suspausi que vòu dire la pus anciana) . Evidentament que fauguèt pas esperar lo sègle XVIII per veire de bancas dins lo reiaume de França. La banca Jabach es de 1638, la Banca generala es de 1716.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari