Eth passat dimèrcles 18 de seteme, Eric Fraj visitèc er Institut d’Estudis Aranesi-Acadèmia aranesa dera lengua occitana. A estat ua aunor e mos a permés d’auer ua convèrsa interessanta.

Eric Fraj ei poèta, un creador, que lamente qu’er occitan patís era pèrta dera autenticitat dera lengua, qu’ei excessivament fondada sus er escrit e qu’açò provòque ua pedagogia inadaptada; ua part importanta der occitanisme se replegue “denonciant era inautenticitat d’ua lengua elaborada in vitro reivindicant era autenticitat d’ua lengua qu’existís in vivo”. Pense que s’a creat ua lengua modèrna que divergís dera lengua des parlants antics e que “salvarem pas la lenga d’Òc sens tornar a tèisher aquel ligam de compreneson lingüistica e de reconeishença mutuala entre parlaires “ancians” e “novèls”… un pònt entre generacions”

Fraj ei catedratic de filosofia jubilat, però enes nòsti encastres ei surtot coneishut peth sòn compromés damb era lengua e per èster un des cantautors mès coneishuts dera cançon occitana. Cercatz es sues musiques en internet!

 Darrèrament a publicat un libre sus era vida de Robèrt Martí, aqueth activista apassionat pera lengua occitana que mos fornic de fòrça arguments, de boni moments e de quauques estructures qu’ajuden ath manteniment dera lengua.

— Sabi, Eric, que darrèrament t’apròpes fòrça pera Val d’Aran. Quin ei eth motiu?

— Voi apréner aranés, voi èster mès en contacte damb es moviments de Catalonha en favor dera lengua.

Eric Fraj, qu’a publicat un libre en omenatge a Robèrt Lafont e ei en tren de dirigir ua revista de pensament mundiau en occitan L’abc del saber, coneish perfectament era lengua occitana. Parle un occitan centrau, però ei un hèrm defensor dera variacion dera lengua. Ditz qu’es variantes dera lengua occitana son era lengua en era madeisha. Er aranés e es diuèrses variacions “Son era realitat dera lengua —era sua ineréncia, era sua consisténcia— non son exterioritats o excresséncies”. Entre totes es variacions constituïssen era lengua. Ditz que dar eth nòm de dialècte ara forma de parlar ena Val d’Aran presente un caractèr de minorizacion. “Cau trincar damb aqueth diagrama francés, en sentit que mos ei legat pera istòria de França: eth dera jerarquizacion des idiòmes, e donc des persones e des pòbles que les parlen... denominar dialècte, a ua forma de parlar, entà dide’c de forma clara, ei ua invencion deth lingüista, un concèpte operatiu, ei a díder ua idea generala que li permet de trabalhar, d’analizar, de separar, de distinguir… es diuèrsi components d’ua soleta e madeisha lengua”.

Fraj ei president der Institut d’Estudis Occitans dera Region Occitania/Pirinèus Mediterranèa. Explique que “en vertat, non posqui parlar era lengua, pr’amor qu’ei ua abstraccion; parli ua cèrta lengua, ua lengua tostemp particulara, tostemp singulara: era mia”

Ei un enamorat de Catalonha; a ganes de víuer era sociologia, er esperit catalan, sense abandonar er occitan; vò víuer un ensamblament des dues identitats, que finalament son era madeisha. Er aprenentatge dera varianta aranesa dera lengua l’aproparà ad aguesta realitat. “Lo prumèr qu’escotam es astrucs (qu’auem sòrt) qu’escotèrem parlants naturaus des dera infància, ei era pèrta d’ua fonologia e d’ua fonetica autentiques”

En 2012 Eric Fraj publiquèc un trabalh critic titolat Quin occitan entà deman? (part I, part II e part III) a on se recuelhen fòrça des arguments que trobatz en aguesta convèrsa. “Era imposicion d’ua forma unica entà tot eth territòri occitan va contra eth respècte dera diversitat, vèrs era imposicion d’un unilingüisme intèrn der occitan; però era realitat deth lenguatage ei ben ben ua auta; podem reformar era lengua sense compdar damb es parlants naturaus, sense es ereus dera lengua. Era imposicion de formes ei ua error normalizadora”.

A nivèu lingüistic ena lectura deth trabalh sus era lengua deth futur d’Eric Fraj, descurbim ua forma de pronòm neutre estranh. Eth pronòm “ba”, qu’ei equivalent ar “ac” der aranés. Ei encara emplegat en Auda, Herault, Tarn… Ditz Fraj:  “...coma ba podián fèr lors parents…” (coma ac podien hèr es sòns pairs), “...Ba disi en pesant cada mot…” (Ac digui en tot pesar cada paraula…)… Ei eth testimòni dera diversitat, dera riquesa dera lengua. Non ac cau pèrder!

Fraj ei un activista e reivindique eth besonh d’ua accion sociau entara recuperacion dera lengua “voler tornar socializar er occitan ensenhant ua lengua separada deth viuèr lingüistic territoriau, qu’encara non ei mòrt (maugrat lo que diden quauqu’uns) ei tant inutil e contraproductiu coma voler apréner a nadar dehòra dera aigua, sense compdar qu’aquerò serie anar endarrèr, dempús des ensenhaments pedagogics d’ Antonin Perbòsc (pedagòg que trabalhèc ena depuracion dera lengua occitana) o de Celestin Freinet (pedagòg occitan creador d’un metòde pedagogic en que s’an desvolopat es Calandretes), que saberen mostrar tota era importància dera dubertura dera escòla sus eth miei pròxim des escolans”.

Era convèrsa s’alonguèc… Calerà continuar-la.