Seguia dal Cant II fins a la fin.

Pauc a pauc, lo mariatge se transfòrma en trapèla

Dins aquest mariatge, tot es fach dins la precipitacion coma per evitar un cambiament d’avejaire de la part de la dòna coma descriu “Dins li vue jour an lio li crido/ Enfin lou prèire nous marido, - Lou nòvi esènt pressa, tout se menè batènt”, amb la precision qu’es Severan que mena lo ritme coma vòl.

Los amics de Severan conviats a la nòça son dobtoses als uèlhs de la dòna ja per lors noms: “marqués de Trenco-Serp”, “duque de Quinge-Ounço” coma precisa “rèn que de noum estrange./ [...] Qu’aviéu perdu lou sèn en plen ; car mai que d’un/ Avien pulèu mino de come”. Aquels dos noms semblan quasi comics, mas al limite dal probable, a mai Trenca Sèrp fague pensar a Trenca talha. Mas quinze onças, fa pensar a gaire de valor.

“segnour [...]/ de Ventabren e de Sigounço” Ventabren es una comuna provençala entre Ais e Marselha e Sigonça es dins lo país prealpenc de Forcauquier. Sèm luènhes dals grands senhors istorics. Lo nom de Ventabren fa pensar a Severan que fa de vent quora parla.

La precision “dóu Vice-Legat d’Avignoun es cousin”, fa ridicul, quasi coma diriam ‘es lo cosin d’aquel qu’a sentit parlar de la bèstia que degun a vist’. Es un pauc mai luènh, Severan dirà d’un biais parier per s’enauçar lo mai possible “Antan, ma famiho à Flourènço/ A douna quinge o vint gounfalounié”.

Tot lo monde fa bòna figura, a mai la dòna d’Aiglun precise “Certo, que de biais de gentilome... Empacho pas qu’en galant-ome/ Cadun se coungoustavo e charravo cadun”. Mas l’ambient tòrna al natural lèu: “Lou vin, li cacalas e prepaus catihous/ Deja caufavon li cabosso”. Alors, lo brinde qu’es fach en l’onor de la dòna es estranh “Pèr soun emperairis lou bourjen te reçaup”. Sembla ironic e parlar de “Partènt de vuei [...]/ li galineto/ Vènon pia dins ta maneto” fa pensar a una païsana mai qu’a un omenatge d’aut reng nòble.

Severan a besonh de precisar per s’enauçar encar mai “-Sian de noublesso un pauc gavoto”. Mas lo lector pensarà a d’ironia tant dins la boca de Severan coma dins la pluma de l’autor. Desdenh dals alpencs, coma per dire que existe minga noblessa de valor gavòta a lors uèlhs?

Severan es un enganaire quora descriu de palacis que semblan increïbles dins aquela lònga descripcion pauc creïbla: “Te menarai, ma nòvio, à mi palais aupen/ D'acié bruni soun li muraio,/ D'argènt li porto, li sarraio/ D'or; e, quand lou soulèu ie raio,/ Si cubert de cristau beluguejon auben!”.

Es confirmat per aquela sentença: “Just de sa bouco èro toumbado/ Esto foulié”:

Desvariaia coma es, parla ren dals amics d’ela, mas la situacion bassacula a l’arribaia d’un novèl personatge.

Qué personatge ven trebolar lo mariatge

Es un vièlh òme qu’arriba “ome d'age, emé barreto/ E vestiduro de bourreto”, fa pensar a un pastre montanhòl amb la barreta. Severan es tocat mas sabèm ren perqué vist qu’es “pale tout-d'un-cop, vòu l'aplanta”. Tota l’assisténcia a paur e lèu “tout lou mounde cren”.

Mas son los conviats se trufan primier d’el:” Qu'as à ie dire, vièi pelègre?.” E s’amplifica dins un lòng tròç “Emé sis iue bourda d'anchoio,/ Soun su blanc, sa cambo garoio,/ Ounte vèn barrula? reprenon. Pelican/ Aucèu de malur! dins ta borno/ Vai escoundre ta caro morno”. Es un espectacle gaire cortés, al contrari de ce qu’auriam poscut veire dins lo començament de nòças que sensa èstre nòbles, al mens se comportavan ben.

Mas lo mal èstre es tal que Severan interven enfin per i ajustar la sieu trufaria: “Avanço, vièi, avanço/ Vai, noun redoutes la trevanço,/ Lou rire e Ii brouquet d'aquéli mourre fin.” Severan laissa lo dobte sus l’identitat dal personatge, per lo moment. Laissant pensar qu’el sap mas que degun d’autre conoisse aquest ancian.

Coma un membre de la familha vergonhós que l’assisténcia vòl ren veire, los brigands fan semblant de non capir quora parla lo vièlh: “Nàni, à la longo em'un founs triste/ Respond l'encian, messiés, noun quiste,/ E m'an jamai fa gau Ii soubro de degun/ Cerque moun fiéu”. L’estonament es grandaràs, o ben fintat per laissar encara bòna impression a la dòna, perqué un brigand ajusta mai: “Ounte es, toun fiéu? mostro toun fiéu, vejan/ E fai bèn atencioun! pèr morgo/ Se vas nous dire uno messorgo,/ Croucant”. Non solament ce que ditz l’ancian fa gaire creïble mas se trufan d’el e mai l’insolentan aüra. Es d’autant mai ironic qu’els son, d’après la descripcion de brigands, que tractan un paure paire de “Croucant”. E els l’amenaçan de mòrt per mensònega.

Severan tòrna per remandar l’ancian e evacuar lo problèma: “Varlet, dis, an! metès deforo/ Aquéu barban que nous descoro”.

L’ancian es talament trist e enervat a mai que l’image oximoric de las lagremas e dal fuec an una fòrça de non creire: “Dos lagremo de fio, que trauquèron lou sòu/ E que lusènto”.

Es question de mòrt, coma la mòrt d’aquest mariatge, coma se descriu l’ancian de per el: “Tau que la mort, ounte m'óublidon/ Siéu toumba, sèns que me counvidon/ Ai tort!”.

La dòna d’Aiglun a una vista compatissenta d’el, se vei amb lo vèrs: “en esclatant faguè lou malurous...”. E d’autant mai renforçat per lo fach que lo sògre a una pensaia que sembla bòna quora ditz que “vouliéu vèire ma noro.../ An! vène lou bouta deforo,/ Aquéu barban que te descoro,/ E qu'es pamens toun paire, o nòvi tant courous”. Sap dire de ben dal sieu enfant en aquel jorn, benlèu per laissar la pòrta duberta a una eventuala reconciliacion.

Es lo paire de Severan, o ditz davans de totes, i es plus d’ambigüitat, e qu’es manco conviat.

Avèm de pensar a l’arribaia de Severan dins lo castèl de la dòna d’Aiglun, qu’aicí se transpausa al paire de Severan. Mas la reaccion es completament inversaia, Severan se trufa d’el e lo caça. Doncas l’ipocrisia d’aquest rei dals bandits es revelaia, a la plaça de la dòna, Severan l’auria caçaia coma o fa ja amb lo sieu pròpre paire.

Mas se passa de tal biais qu’al final glaça l’ambient, al mens vist ce que ditz la dòna d’Aiglun avans: “tóuti venguerian blanc coume de linçòu”. Pi la nòvia que descriu un ambient coma d’un soterrament “erian/ Coume li mort dóu cementèri”. A las lagremas als uèlhs: “Iéu, lis iue dins la nèblo, aviéu lou tramble”.

Apareisse clar aicí: “Autour de quauque reboustèri/ Plen de terrour e de mistèri./ Richounejavo mau lou Comte Severan”. Lo mòt ‘mistèri’ ajusta al revenge un costat romantic a la situacion. E mai impossible per Severan de far semblant, a perdut la fàcia fàcia al paire. Rèsta que se demandam se rebutèt son paire èra probable per non desvelar que la familha son pas de nòbles e d’auta soca. Lo paire o ditz a l’aurelha de la dòna que sauta sus el coma l’indica “au còu de mon sogre me jite”, coma per se protegir e lo protegir dals autres en pretèxt de lo calmar, l’image es estranh: “Sabes quau as? un capitàni...De bregand!”. Lo paire desapareisse dins “Lou chamatan d’uno querèllo” e la dòna tanben s’escafa d’un autre biais, es estavania “E perdeguère couneissènço”.

Las paraulas dal paire son profeticas “miserable!/ Disié lou paire venerable,/ [...] Mai lèu ta nòvio, s’es ounèsto,/ Vai te fugi coume la pèsto”. Es l’eveniment qu’entraina alora la fugia de la dòna d’Aiglun, dins la nuèch, per s’afranquir d’aquest mariatge.

La fugia d’Esterello

Vist que cunta ce que se’n avisa a Calendau, ditz que lo mariatge non es consomat sembla, vist qu’i es una elipsi dins ‘E perdeguère couneissènço/ [...] Souleto/ [...] Me revihère amount dins mis apartament” e dins las estròfas un pauc après la sieu consciéncia la fa carcular: “La revirado de la vèio/ Assecutavo moun idèio/ Coume uno ourriblo cauco-vièio”.

Après pensar e pesar la dura realitat, la sieu decision de plus lo veire es actaia, se rende còmpte que cal partir, mas se demanda coma trobar una sosta: “Veiras plus rire de ma fàci,/ Vil impoustour! Mi màli gràci/ E moun courrous à vautre, ome bassamen faus!.../ -Mai ounte ana? mounte recourre?/ De lou subi, me desounoure! / E de lou vèndre, te desfloure,/ O noublesso di rèire, o Coumeto di Baus!”. Vòl restar pura a l’auçaia de la familha dals Bauç, la comparason amb la natura i es ja per l’image de la flor. Justament perqué es una joventa, coma una “Coumeto”.

L’image de la natura per li donar sosta pareisse dur parier amb plen de trabucs: “l'a qu'un draiòu, camin de rouisso/ De bartas e de vabre”.

Parla de viure amb lo ferrum “Emé li bèsti di mountagno,/ Paisse ma vido, ourla ma lagno”. Aquel tròç fa pensar a l’ancian Testament que la filha de Jephté deu partir per plorar dins la montanha lo fach d’èstre condemnaia (a mòrt per son paire victoriós que fa excès de poténcia).

Lo mitan, i pensa, serà ostil e se pensa l’aver meritat per tant èstre estaia bedigassa: “E se la roco m'espelagno,/ De moun amplo foulié penitènci farai...”. Mas la comparason amb la natura es positiva quora se compara a un aucèl “Coume un aucèu roumpènt sa gàbi”.

La nuech es lo moment de las decisions tragicas coma la sieu partença e lo cambiament inevitable de vita per la dòna d’Aiglun: “E gramaci a niue sarrado/ Zóu! Parte à la desesperado”. Moment romantic.

Polèm èstre suspreses de veire tant sa motivacion per s’escapar e al meme temps lo sieu estonant de veire de luecs que conoisse ren, totun en aguent Aiglun coma domicili: “Marcho, que marcharas à toun afranquimen! // Vue jour, en de mountagno-estranjo,/ Trimant”. E a la fin de la mema estròfa: “Anère davans iéu, sènso counèisse l'us.” Benlèu es per far dire qu’es acostumaia d’èstre environaia per de gents e de cavalcar lo país. Mas pareisse pas connectaia al país dins aquela dicha.

Es ver que la partia centrala d’Esteron ont se tròba Aiglun es de mal accedir. E es pron alunhaia tant de la valaia de Var dal costat dal Poget Teniers o dal costat de Carròs, coma de Castelana o de la costiera. Solament dos vilatges un pauc gròsses vesins son d’un costat Roquesteron, de l’autre Sant Auban.

Totun los pastres dal país son aculhents coma o ditz la Princessa dals Bauç: “Lèu móusié sa plus bello fedo,/ E, refusant touto mounedo,/ [...] Me regardavo courre, esten, desparaula...” mas estona mai que segur per los sieus vestits e lo sieu biais.

La dòna d’Aiglun al contacte de la populacion de còups se creson veire la faia Esterèla o una masca coma ditz: “pèr Esterello/ De-fes, coume uno encantarello”. A travèrs l’expression “troupèu de loup” sabèm ren s’es la realitat o puslèu un image de gents que la vòlon percaçar. Perqué la descripcion d’una “proucessioun desagradanto,/ Me tenien pèd, goulo badanto,/ Coume de candèlo abrandanto” evòca una manifestacion religiosa còntra ela mas immediatament après “Lis iue lusènt dins l'oumbro, e pauto de velout” se pensa plus qu’a la bèstia dal bòn. Los dos fusionant dins lo sieu esperit per dire que l’environa es ostila tant per la natura que per d’unas personas. Levat los pastres que son un pauc coma fòra societat, o sus la talvèra. Mas lo dobte sus lo costat magic qu’auria la dòna es pasmens drevilhat amb los dos vèrses: “S'escavartavo au clar de luno./ O Luno coumpagniero, ensigno-me lou port!”, coma una masca al sabat.

La Natura amb l’n majuscula sembla mai aculhenta quora la dòna ditz: “Dins toun mantèu, grando Naturo,/ Acato-me”. A mai, interpèla la Garriga: “Garrigo, ounte vau m'estrema,/ Coume la sies pèr l'aucelino,/ Tu, siegues mamo à l'ourfelino!”, e presenta la Natura coma una maire, dins una personificacion coma dins l’expression populara ‘Maire natura’.

La Natura noirisse e ela la Princessa dals Bauç n’a totun conoissença, qu’es pron original per qualqu’un que viu dins un castèl e que conoissia pas tant ben lo país coma dich mai avans, o vesèm dins la variacion de produches disponibles: “De roumaniéu-couniéu e d'ameloun de pin,/ D'arbousso que fan bono goulo,/ De pignen jaune e meringoulo”.

Arriba al mont Gibau, enfin per i trobar una sosta segura. Lo luec es semblable a un castèl natural, un pauc rufe mas qu’a un biais de la vita de castelana d’avans: “en aquest mount Gibau/ Me gandiguère : soun aspresso,/ Counfigurado en fourtaresso,/ Gaire acessiblo, e segnouresso/ D'un vaste amiradou jusqu'à la mar”.

Rapòrt a Mirèio : a qué passatge d’aquela òbra comparar aquela fugia?

Aquesta fugia de la dòna dins aquel vèrs “Erranto dins lou vaste mounde” e lo fach d’implorar la natura, fa pensar al moment que Mirèio s’escapa e va errar dins Camarga. Fugissent dal sieu, sota lo solelh d'estiu, travèrsa Camarga, amb la tòca d'anar a Lei Santei Marias implorar las santas de cambiar la decision de sos parents. Mas la diferéncia amb Mirèio es que la proteccion e lo fach d’implorar es destinat non a la religion, de santas cristianas, mas a la Natura. Faguent d’aquela demanda un aspècte pagan, coma per dire que Gavotina es un país diferent, protegir e mai somés a la Natura. Dal temps que la Provença, occidentala mai que mai, es protegia e somesa al cristianisme.

Mas dins las doas corsas de la Princessa dals Bauç e de Mirelha, la corsa es penosa e van en direccion de la mar.

Mirelha es aclapaia de calor, aganta una insolacion, es pròcha dal desespèr, coma la dòna. Levat que la dòna sap viure amn la Natura coma o descriu a Calendau “Aquesto baumo, que m'abrigo/ Di souleias de la garrigo” e per aquela diferéncia de mai “Aquelo pichouno cisterno/ Que lou trespir de la caverno/ Emplis d'uno aigo sempiterno”, serà pas assedaia coma Mirelha.

E quora Mirelha arriba al but, las santas Marias li apareisson, li cuntan lor pròpria epopèa e li fan entreveire lo bonur de l'autre monde. A la diferéncia de la Princessa d’Aiglun que vei la belessa d’aquest monde ben real, la fin de Mirelha es tragica que la familha la retròba e se laissa anar dins la mòrt per voler amar qualqu’un d’un autre estatut social. E la dòna, ela es aürosa al final coma o ditz “Mai que dise? Noun, siéu urouso,/ E vole plus èstre amourouso.../ Moun cor, de-fes-que-i'a, se gounflo un brigouloun,/ E me languisse. Mai siéu libro!”.

Una autra diferéncia de talha es que per lo primier còup dins lo poèma, la dòna lo ditz clarament aüra: “O, l'as bèn di, siéu Esterello,/ Dis aut cresten douminarello” tot en far remarcar que per lo moment degun a ren dich sus lo fach d’èstre Esterèla o non. La Princessa dals Bauç es ben ela, malgrat un juec de mòts sus ‘bauç’ que pòl laissar lo dobte: “Subre li baus despièi que trève,/ Me sènte mai-que-mai la Princesso di Bau”.

Se per Mirelha, la fugia es la fin, la mòrt, per la Princessa dals Bauç- Esterèla, la fugia es un començament, viure e autrament. La preséncia de Calendau l’atèsta e motiva una aventura a venir. Dal temps que los parents de Mirelha son lo passat que l’a blocaia e condemnaia a mòrt.

Se dins los dos cases feminins, lo pes de la destinaia es present, doblament per Esterèla que a mai es engatjaia per mariatge aüra, rompe doblament tanben en viure pròcha de la Natura e liura. E pilha lo sens de Princessa dals Bauç al sens de la letra, es en coeréncia d’un cèrt biais. Dal temps que la natura causa la mòrt de Mirelha.

Enfin, se la Camarga es lo luec, e que l’istòria es embarraia dintre aquel espaci, per Calendau Mistral a de cessa de far d’allusions e de duberturas al viatge vèrs d’autres airals occitans que lo sieu. Gavotina, l’avèm vist, mas tanben Gasconha amb l’expression romantica coma un mosquetari: “Davalo en quatre saut, e gagno/ De païs nòu e de loungagno,/ La vèsto sus l'espalo e fièr coume un Gascoun”. Calendau pilha alora lo relais d’Esterèla e se pensa mai que segur que serà el l’eròi de tant d’aventuras a venir motivat per la sieu bèla, coma las espròvas d’un trobador per conquistar la dòna.