Era escòla

Er Estat espanhòl ei eth responsable des documents que signe a nivèu internacionau. Era Carta europèa  des lengües regionaus o minoritàries e eth Conselh d’Euròpa li rebremben que non complís es sòns compromesi en emplec der occitan en sistèma educatiu.

En 2001 er Estat se comprometec a “ua educacion preescolara en occitan” e ad açò eth Conselh d’Euròpa li reconeish textuaument que “se complís pr’amor qu’es escòles d’educacion preescolara, dera Val d’Aran, empleguen er aranés coma lengua d’ensenhament”. Perfècte! I an aspèctes que son reconeishuts.

 En madeish document er Estat se compromet a “un ensenhament primari en lengua occitana” e ací eth Conselh d’Euròpa li ditz que “non se complís ja que non i a cap de centre qu’oferisque tot er ensenhament primari en aranés. Es modèls pedagogics existents oferissen un ensenhament trilingüe, però non i a ofèrta exclusivament en aranés”. Eth Conselh d’Euròpa continue comunicant ar Estat qu’en aguesta etapa “era màger part des materiaus didactics son escuelhuts e elaborats pes escòles e peth Conselh Generau d’Aran, en bères ocasions damb era collaboracion dirècta d’autors aranesi. Totun, cada còp mès soent es materiaus e recorsi didactics dissenhats entà projèctes transversaus non an pro en compde er aranés”.

Eth Conselh d’Euròpa explicite era situacion d’incompliment: “A nivèu d’educacion primària es sèt escòles dera Val d’Aran definissen eth sòn modèl pedagogic ja sigue per assignatures o per projèctes transversaus. Cada escòla ei responsabla de determinar enquia quin punt s’a d’emplegar er aranés d’acòrd damb es sòns besonhs pedagogics, era sua situacion sociolingüistica e eth sòn entorn. Coma conseqüéncia i a diferéncies en tractament des lengües ena aula. Bères escòles oferissen er aranés coma lengua d’ensenhament es dus prumèrs corsi d’educacion primària, en tot cambiar posteriorament pendent es quate ans següents a ua distribucion equilibrada des tres lengües coma lengües d’ensenhament. Totun, cap escòla oferís educacion primària exclusivament en aranés”. Era escòla qu’a estat eth referent dera implantacion der occitan ei metuda en qüestion per Euròpa.

Era valoracion non hè ua interpretacion extrema. Eth Conselh d’Euròpa rebrembe ar Estat espanhòl que “Espanha a optat peth mès naut nivèu de proteccion entàs sues lengües oficiaus. S’a compromés a oferir educacion infantila, primària e secundària enes lengües regionaus o minoritàries, çò qu’implique impartir un ensenhament ena lengua regionau o minoritària coma miei d’ensenhament”. E, donques, açò s’a d’aplicar ar occitan ena escòla aranesa.

Un aute comentari deth Conselh d’Euròpa, tot e que segurament ei adreçat as circonstàncies dera lengua catalana, però qu’ei aplicable ar occitan, ei: “eth Comitat d’expèrts enten que fixar un percentatge minim d’ensenhament en castelhan entà cada centre educatiu ei clarament contrari as compromesi acceptats per Espanha”.

Per çò que hè ar ensenhament segondari er Estat espanhòl se comprometec, hè vint-e-tres ans ans, a “un ensenhament segondari en occitan; un ensenhament tecnic e professionau en occitan; préner disposicions pr’amor que siguen impartidi corsi d’educacion d’adults o d’educacion permanenta basicament o totaument en occitan…”  eth Conselh d’Euròpa li remèrque ar Estat que “mentre qu’er aranés s’impartís en bèra assignatura e s’emplegue coma lengua d’ensenhament en d’autes assignatures deth plan d’estudis, a critèri deth professorat, er Institut d’Ensenhament Segondàri de Vielha non oferís ensenhament en aranés de forma exclusiva.” E que “I a manca de materiau disponible [en occitan] ena educacion secundària…” E que “Er aranés ei practicament absent des estudis de formacion professionau...”. E que “eth Centre de Formacion d’Adults situat en Vielha, que depen dera Generalitat com a part deth sistèma educatiu, non oferís corsi d’aranés” … E des classes entàs adults eth Conselh d’Euròpa denóncie que i a mès alumnes e interessats que places existentes e que non pòden estudiar-lo toti aqueri que volerien, per manca d’ofèrta. I a massa persones que volerien estudiar era lengua occitana e non pòden.

Eth Conselh d’Euròpa valore qu’era situacion der occitan en ensenhament non respon as compromesi qu’a er Estat espanhòl e que calerie un esfòrç.

Deuant d’un informe tant profondament preocupant aportam un shinhau de suavizant, que non preten reduïr es responsabilitats senhalades; sonque vò animar ena assompcion de responsabilitats entath compliment des compromesi: ditz eth Conselh d’Euròpa que “Espanha dispòse, en generau, d’un bon sistèma de proteccion e promocion des sues lengües regionaus o minoritàries. S’an artenhut fòrça auanci en reconeishement dera majoria des lengües regionaus o minoritàries e un gran numèro d’estrategies e politiques lingüistiques, talament coma bères iniciatives an contribuït ath desvolopament des lengües regionaus”.

Era setmana que ven analisaram d’auti encastres.