Lo libe anonçat sus l’ensenhament de l’occitan es en camin…Aquí un tròç de las purmèiras garbas.

Lo professor d’anglés ensenha una lenga virada cap a la comunicacion. La tòca es de saber parlar e escríver en anglés. Lo maine culturau representa chic de causa e es chic estudiat, çò que compta es l’utilisacion de la lenga: la fonccion de comunicacion. Aquí pas (o casí pas) d’afectiu, lo result prometut d’un “escambis internacionau” es lo motor de la motivacion.

Per çò qu’es de l’occitan, la fonccion de comunicacion es pas sonqu’una partida de l’ensenhament, e non pòt pas estar la justificacion principau de son estudi, en tot saber que se pòt totjorn (o casí) parlar en francés.

Atau aqueste dròlle, que demandèt, quan lo professor ensenhèt com trobar lo camin dens una ciutat: “Mes on es la ciutat on fau parlar occitan per se poder dirigir?”.

Per justificar lo son ensenhament, la/lo professor(a) qu’a de contar la cultura, l’istòria o a còps l’identitat deu país. Qu’a d’explicar la volonta nòsta de reviscolar la fonccion de comunicacion atau de manténer la lenga viva. Donc, l’ensenhament que diu passar per las autas fonccions de la lenga, de la memòria a la cultura.

Mes tot aquò es cargat d’afectiu pr’amor qu’aqueras fonccions, parlan çò purmèir aus sentits de cadun, e es atau, en passar per los sentits, que pòden endralhar lo dròlle cap a un interés per la lenga.

L’ideia que trobèrem, i a pausa, de considerar l’occitan com un mestior egau aus auts maines escolars es una engana. Pr’amor que parla a l’afectiu deu dròlle, mei que los auts maines, l’occitan es dens una situacion particulara dens l ‘espaçi escolar. E lo /la professor(a) qu’aurà de préner en compte la causa se vòu escàser, es a díser se vòu que los mainatges siin interessats e volhessin contunhar de parlar l’occitan.

De mei, quan un mainatge va causir l’occitan qu’a ja un afectiu cap a la lenga. Qu’arriba dab la vista afectiva que tira de sa familha, deu son país, de la soa istòria personau o de çò que contèt lo professor que li presentèt aqueste “mestior opcionau”. Plan sovent la causida se hèi en partir de “presuspausats   afectius” que lo/la regent(a) va descobrir a mesura que passa lo temps. Dens aqueste sarròt d’ideias, plan de lòcs comuns, de cresenças tiradas de l’ignorençia generau de la cultura nòsta: l’ensenhaire(a) qu’aurà de guiar lo dròlle cap a una cultura vertadèira e a una vertat restablida… Pr’aquò, li farrà bastir en partir de çò qu’es lo drollet en tot eishivar de partir en guèrra contra las cresenças populàrias…

Un còp causit d’estudiar l’occitan, lo mainatge se tròba casí tostemps interrogat per sons tanhents.  A còps, per lo felicitar deu son coratge de défener atau l’occitan, mes tanben, e malurosament mei sovent enqüera, per se trufar o criticar …Mes lo dròlle n’es pas un militant occitan ! Lo professor qu’aurà d’escotar, d’explicar e d’apasimar los dobtes…

De fèiçon generau, casí tot lo monde qu’a ideias cap a la cultura occitana. Sufís de parlar d’aquò per véser se quilhar las aurelhas e se virar los uelhs. Tots los ensenhaires qu’an viscut aquera situacion: se presentar com professor d’occitan es pro per gahar de tira una atencion navèra. “A ! Qu’ètz professor d’occitan…?” S’en seguís un silenci pesuc e significatiu.

Cò qu’estuja aqueste silenci? Plan de causas, variadissas en fonccion deu viscut de cadun e puirim escríver de longa aquí dessus. Egau deisham véser çò que torna lo mei sovent:

• Los sentits ligats a la fonccion de memòria de la lenga, cançons, arreproèirs, anecdòtas istoricas eca...

• Los sentits ligats a la ruralitat, o a çò qu’una societat urbana e “rurbana” pòt pensar de la vita rurau. Pòt estar lo lagui d’un monde perdut e mistificat, o au contra, la necessitat de desbrombar aquesta lenga, simbòu de la “vergonha e de l’ignorança” deus paisans. A còps, se pòt trobar los dus en medish temps…

• Se pòt trobar tanben l’ideia que tot aquò es hargat atau de destruïr l’estat francés, lo mite de la patria una e indivisibla: l’occitaniste vas un militant dangeirós…La fin de las lengas “regionaus” es necessària per l’union de la nacion. “Voletz destruïr l’Estat francés, me contava aqueste ex-professor d’universitat !”.

• Mes au contra, per mantuns mainatges en çò nòste, la cultura d’Òc damòra  lo simbòu de las valors de la familha, de l’escota de l’aut e deu paratge. Dens l’escòla, sovent crudèla preus dròlles, l’occitan pòt aparéisher com un refugi de l’afectiu. Benlèu tanben pr’amor qu’es la lenga mespresada?

• Quan damòra remembrís familhaus, l’occitan torna a espelir lo passat, los gran-pairs e arrèirs gran-pairs, mes tanben la vita au vilatge quan cadun teneva una plaça coneishuda e reconeishuda per tots. Una vision “poetica” de la societat deu passat dab lo sentit vertadèir o mitic d’un monde perdut…

• Plan sovent tanben, se son endralhats dens l’occitan joens que n’an pas nat passat familhau en tot estar “issus de l’émigration”. S’i pensan de trobar una bona manèira de s’enrasigar, e solide que n’es. Mes, n’i a pas sonqu’aquò: aqueths mainatges son jà bilingues e practican a l’ostau una cultura populària hòrta que desapareishot a nòsta. Atau tròban dens lo cors d’occitan un ligam enter lo monde de la familha e lo de la societat. Dens l’encastre deu cors, l’integracion va vàser una realitat qui pòrta au grop la lora coneishença de la cultura populària.

Mes a còps, aqueths mainatges viven mau la situacion diglossica e, com se passèt per l’occitan, sentissen la vergonha de la lenga mairau. Aquí tanben, lo viscut comun dab l’occitan pòt tornar adobar las causas e los i tornar la fiertat de lora cultura pròpria.

Joan es portugés e lo portugués es la lenga de la familha. Hòrt estonat a la debuta de la proximitat  linguistica, s’ensenha plan viste l’occitan en tot lo barejar dab sa lenga. Chic a chic, passam d’un portugés mesclat d’occitan a un occitan mesclat de portugués. Una estrategia d’aprentissatge hòra bandida dens l’escòla mes qu’es de bon per apréner viste.

En debuta d’annada, com hòrt mainatges portugués, damorèt discret sus la soa cultura familhau. N’èra pas vertadèirament de la vergonha mes l’ideia que, per s’integrar, falèva abandonar sa lenga. Es en travers de l’occitan que Joan tornèt descobrir la fierat de sa lenga e que se podut adara apassionar per la cultura …bretona !

Fin-finau, es dab lo passat qu’auram de bastir la cultura de doman. Es una riquessa e una escasença que non pas d’aver una tant longa istòria, se la sabem utilisar.

Kurosawa disèva: ”L’òmi de la mei longa memòria serà l’òmi de l’avenidor”