Encastres sociosanitari e dera Administracion der Estat

Er informe deth Conselh d’Euròpa indicant es incompliments der Estat espanhòl, damb era lengua occitana, tòque diuèrsi encastres. Bèth un ei responsabilitat dera Generalitat de Catalonha e deth Conselh Generau d’Aran, però er informe deth Conselh d’Euròpa senhale ar Estat coma solet responsable des incompliments, en tot tier en compde qu’ei er Estat qui hè mès de vint ans se comprometec a promòir es lengües oficials, e donques era occitana enes sues politiques. En darrèr Cimalh analisèrem es incompliments en sistèma educatiu; aué analisam es incompliments en encastre sociosanitari e ena AGE (Administracion Generau der Estat). Son tres des quate grani encastres enes qu’eth Conselh de Ministres d’Euròpa demane ua intervencion immediata. Era setmana que ven analisaram es darrèrs encastres.

Eth Conselh d’Euròpa explique que “Ua des principaus hònts de preocupacion ei er emplec des lengües oficiaus enes servicis sanitaris e d’atencion sociau, ua qüestion que tot soent se justifique pera dificultat de contractar mètges e d’aute personau mèdic qu’agen coneishements [d’occitan]… Açò ei especiaument preocupant en cas des instruccions de seguretat farmacèutica a on [er occitan] non s’emplegue jamès… tot e qu’era sua regulacion ei competéncia des autoritats estataus”.

Entre es aspèctes qu’assomic er Estat espanhol, hè 23 ans, se comprometec “a velhar per qu’es equipaments sociaus coma es espitaus, es casaus de jubilats, es residéncies dera tresau edat... aufrissen era possibilitat de recéber e de suenhar ena sua lengua es parlants d’ua lengua regionau o minoritària qu’agen de besonh aguesti suenhs per rason de salut, d’edat o per d’autes rasons”  E en sòn informe eth Conselh d’Euròpa rebrembe  ar Estat que “ei possible emplegar er aranés en quauqui servicis publics dera Val d’Aran, tot e qu’ei inexistent ena prestacion de servicis sanitaris, en Espitau Val d’Aran, en CAP de Vielha e enes consultòris locaus”. E tanben li rebrembe que “enes instalalacions d’atencion sociau, er aranés ei emplegat peth Servici Public de Salut en quauques parts dera sua senhalizacion e documentacion. Totun, maugrat era obligacion legau deth personau sanitari d’auer un coneishement orau e escrit sufisent der aranés, era possibilitat de recéber es servicis sanitaris en aranés ei inexistenta”. Eth Conselh d’Euròpa hè ua observacion semblanta respècte dera residéncia de gent grana “a on eth castelhan s’emplegue ena majoria de prestacions de servicis. Non semble que s’age metut en marcha cap de plan de normalizacion der emplec der aranés entà méter remèdi ad aguesta situacion.”

En aguest encastre sociosanitari ei a on era Generalitat e eth Conselh Generau d’Aran an ua grana trascendéncia. Eth Conselh d’Euròpa reclame remèdi immediat.

I a, totun, un encastre, eth dera Administracion der Estat, que non se pòt derivar envèrs d’autes administracions. Senhale eth Conselh d’Euròpa que era proporcion de personau damb coneishements de lengües regionaus enes dependéncies dera Administracion der Estat, es documents, es formularis... en catalan, galhèc e euskera enes sòns territòris, ei baisha, qu’era sua preséncia ei clarament insufisenta. E quan se referís ara lengua occitana ditz qu’ei inexistenta e que “encara non ei emplegat en absolut pera Administracion der Estat”. Tara AGE er occitan non existís.

Era formacion continuada en catalan, euskera e galhèc ei presenta entre es foncionaris der Estat. Segurament en calerie mès, però i e, existís. Eth Conselh d’Euròpa rebrembe que “era formacion continuada der aranés non s’oferís as foncionaris dera Administracion der Estat... A mès i a pòca conscienciacion publica sus era possibilitat d’emplegar er aranés damb era Administracion der Estat. Era Administracion der Estat ena Val d’Aran non emplegue er aranés”. Es fòrces de seguretat, Policia e Guàrdia Civiu, ena Val d’Aran, non empleguen er occitan.

E persute eth Conselh d’Euròpa en que “Era politica des lengües oficials regionaus se canalize, ena Administracion espanhòla, a trauès deth Conselh de Lengües Oficiaus dera Administracion Generau der Estat que compde damb eth supòrt dera Oficina de Lengües Oficiaus..., estructura descentralizada, que sonque s’a amassat sèt viatges en 16 ans e era majoria des mesures adoptades son pendentes d’execucion e non an incorporat membres des comunitats autonòmes qu’an lengües oficiaus”. Ena darrèra amassada deth Conselh de Lengües Oficiaus, era ueitau, celebrada eth passat 26 de seteme en Alacant, era lengua occitana i siguec convidada, a trauès dera Acadèmia aranesa dera lengua occitana e eth president deth Conselh des Lengües oficiaus dera AGE, eth ministre Angel Victor Torres, assegurèc que s’anauen a reconduïr aguesti tòrts.

Mos cònste qu’er Estat, a trauès d’aguesta Oficina e deth Conselh de Lengües Oficiaus, ei coneishedor des mancances der occitan e des incompliments dera Carta Europèa.