De “Duerbe a toun amo !” a “e l’embrasso en plourant”

Lo ròtle que juga lo racònte qu’Esterello fa de Guilhem d’Aurenja

Just avans, Calendau es agut empachat de profechar dal sieu triomf perqué Auferan (qu’un nom semblant Severan) a montat los cassidencs còntra el amb un procès d’intencion dal temps de la targa. E pòl portar solament a la sieu tant amaia una corona d’espinas (e non de metal preciós).

Esterèla es a veire lo sieu destressa e dòna l’impression de voler repuar lo moral de Calendau còntra l’adversitat que sembla s’èstre abatut de lònga sus el. O mai, de lo metre sus una dralha de saviesa coma o vesèm just avans: “La regardère, li man jouncho,/ E li lagremo quàsi espouncho./ Ah ! que iéu, voulountous, me sariéu endourmi,/ E pèr toujour, sus li coupello/ D’aquéu sen pur que reboumbello-! / Mai elo, sàvio autant que bello,/ A sounda lou mau-cor ounte vau m’achaumi”.

E a travèrs aquela presentacion de l’istòria de Guilhèm d’Aurenja, coma una parabòla li dire que, a mai dins de situacions desesperaias i es possible de trobar la vòlha de se relevar per si batre e mai per ganhar.

Avèm l’impression que la dòna d’Aiglun vòl lo far evoluïr a d’autras idèas coma ditz “Duerbe à toun amo ! dis...” dins lo biais cavalieresc, coma los trobadors. E o avèm ja vist, mas per Mistral, los trobadors son estats longament citats mai d’un còup ja dins aquesta epopèa de Calendau.

E mai sembla de comparar Calendau a Guilhèm d’Aurenja personatge inspirat dal vertadier còmte de Tolosa, Guilhèm de Gellona. Fidèl luectenent de l’emperaire Carlesmanhe, es l’eròi de fòrça cançons de gèst. Dal temps d’un combat singular contra un campion sarrasin, lo rei a una partia dal nas qu’es copaia, ce que li valrà lo chafre de “Guilhèm al cort nas”.

Perqué al biais de Calendau sedusent Esterèla, Guilhèm per la sieu valença e prestança, sedusèt una Orabla una princessa pagana, benlèu musulmana, d’Orange que se convertisse al cristianisme per venir la sieu esposa, amb lo nom de Guiborc.

Dins l’istòria qu’Esterèla rapòrta, ““Pèr sèt rèi lou Comte d’Aurenjo/ Envirouna [...] pèr sèt rèi barbarin” aquest grand senhor provençal, de la familha dals Bauçs, coma la dòna d’Aiglun justament, es en dificultat. L’exemple d’un membre de la familha sieua es interessant perqué es una maniera de dire a Calendau que se vòl s’inserir dins la linhaia d’aquesta familha, cal ne’n partajar las valors.

Tiborc, frema de Guilhèm reconoisse ren lo sieu espós que demanda la sosta al sieu perqué la situacion sembla desesperaia e que “Vèntre à terro, fugis lou bon Comte Guihèn”.

Lo Còmte d’Aurenja ditz “- Guibour ! Guibour ! ma gènto damo,/ Siéu, dis, Guihèn, aquéu que t’amo!/ A Guihèn dóu Court Nas, Guibour, vène durbi:/ Souto li bàrri de la vilo/ Li Sarrasin soun trento milo/ Que me secuton. L’auro quilo,/ Duerbe lèu ! de la mort iéu me vese encoumbi.”

Lo Còmte suplica: ““Douço mouié, lou cor me manco; / E, se fas pas leva la tanco,/ Toun Guihèn vai plegasouto lis estramas” mas benlèu que Tiborc a pas reconoissut lo sieu espós en causa dal sieu equipament de chivalier e ditz “- N’as menti ! crido/ Guibour, de la raço abourrido/ Bessai que sies; lengo marrido !/ Mai tu noun sies Guihèn lou Comte dóu Court Nas”.

Mas perqué auria fach semblant de non reconóisser la sieu votz? O alora l’auria pas reconoissut perqué auria pas reconoissut l’òme a travèrs las sieus valors moralas delai de las aparéncias coma la Comtessa ditz “Si soci, pres o mort, Guihèn noun quito ansin; / Contro l’audàci di coursàri/ Guihèn aparo miéus qu’un bàrri/ L’ounour di vierge; e Guihèn, àrri ! / Noun a jamai fugi davans lou Sarrasin!-“. Mai que probable per èstre segur que sigue ben èl, victoriós o al mens sensa recular jamai, perqué Guilhèm “Noun a jamai fugi” coma o cuenta Esterèla.

L’aparéncia comptant mens que la valor, lo non visible. Coma la corona, es gaire importanta la matèria, es ce que representa mai que la forma.

E li auria fach passar coma una espròva per veire s’èra un mensoneguier (perqué semblava ren al sieu òme. Sembla un simple chivalier coma o vesèm aicí: “- Chivalié, dis Guibour, noun pode vous durbi”.

Malgrat l’imploracion dal Còmte d’Aurenja “- O Guibour,/ Es iéu que siéu Guihèn mis ome/ (Dins soun repaus Diéu lis endrome !) / Soun tóuti mort, o souto un come” i es coma una repeticion, d’un biais mai cruèl, de las espròvas que la Dòna impausa al sieu galant per veire la sieu valor dins lo biais de l’amor cortés e de la Fin’ amor? Per veire s’amerita lo sieu amor en acomplissent de combats. Sus lo còup la reaccion de Guilhèm après lo refús de dubrir la pòrta dal castèl siguèt: “Plourant d’amour e de vergougno” (reaccion qu’a Calendau negativa devèrs la Dòna, al començament dal poèma, per veire una reaccion d’ela) coma se la reaccion de la Comtessa li aguèsse donat lo vam de ganhar tanben.

Es ben precisat que posquèt entrar, sensa aver tuat la totalitat dals senhors sarrasins: ““E di sèt rèi n’en perfènd quatre./ Mai, esto fes, quand de se batre/ Lou guerrié revèn mai”. Dòna Guiborc aüra “fièro e forto” dal sieu òme, li diguèt “Aro, bèu segne franc,[...]/ Poudès intra pèr la grand porto...”. Al final la Comtessa “[...] ie lèvo soun èume e l’embrasso en plourant”.

Al passatge, lo comportament de la Comtessa fa pensar al poèma “La Coumtesso” e Frederic Mistral que comença ansin: “Sabe, iéu, uno Coumtesso/ Qu’es dóu sang emperiau:/ En bèuta coume en autesso/ Cren degun, ni liuen ni aut;/ E pamens uno tristesso/ De sis iue nèblo l’uiau”. Mas aquesta comtessa a per lo moment, degun chivalier a l’autor de la sieu noblessa per la defendre e i es en comun lo fach de se plorar dins aquesta istòria, coma la de la Comtessa d’Aurenja e coma Calendau.

E coma per lo Còmte d’Aurenja, Calendau es reviuscolat e mai se’n va coma lo grand senhor per contunhar la sieu quista e batre los enemics, e l’enemic Severan en l’ocuréncia coma o liegèm just après, qu’es Calendau que se plora al revenge e non la dòna coma lo modèl cavalieresc o seria: “A Calendau, l’enfant de l’oundo,/ Ansin parlè la Fado bloundo./ Plourave, iéu tambèn: - Aro, fiho de Diéu,/ O, lou coumprene, siéu qu’un verme,/ Un vermenoun ! Mai dins moun erme/ O toun bon gran faudra que germe,/ O brularai moun sang, ie repliquère... Adiéu!”.