Del 6 de novembre fins al 9 de febrièr de 2025 es presentada al Clapàs, la mòstra “Una escritura de l’agach”[1] de la fotografa Gisèla Freund.

Gisèla Freund espeliguèt a la vida en decembre de 1908 a Berlin-Schöneberg dins una familha josiva assimilada. Es son fraire ainat, Hans Freund, que del marxisme l’assabentèt. Fòrça jova, Gisèla Freund se carpinhèt contra las valors borgesas de sa familha que voliá just la ben marridar, foguèt pertocada per la misèria del minaires en cauma. Aital grelhèt sa consciéncia politica. S’enfugiguèt de l’ostal per persègre sos estudis de sociologia qu’entemenèt a l’universitat de Francfòrt e qu’acabèt a la Sorbona. Publiquèt en 1936 sa tèsi. Primièra tèsi escrita sus l’istòria de la fotografia.  

Al moment de la pujada del nacional-socialisme e la censura que l’acompanhèt militèt dins un grop d’estudiants comunistas. A París s’amistançèt amb lo filosòf Walter Benjamin,  teissèt pichòt a pichòt de ligams amb lo malhum intellectual e literari parisenc. Fondèt l’estudiò Girix amb un amic exilhat. Ganhèt sa vida en vendent de fòtos. Quora l’armada alemanda ganhèt París s’enfugiguèt per anar s’escondre dins Òlt ont trabalhèt als camps. En seguida de las leis antisemitas de Vichy s’exilièt a Buenos Aires. Viatjèt e maites reportatges en America Latina faguèt, subretot Patagònia. Sejornèt al Mexic mas poguèt pas intrar als Estats-Units. Èra lo temps de la “Caça a las bruèissas”.  A partida de 1953 visquèt a París. Organizèt mòstras, descroquèt fòrça prèmis e foguèt e es reconeguda dins lo monde entièr coma una fotografa de tria. 

En çò de Gisèla Freund la sociologia assorga la fotografia e la fotografia assorga la sociologia. L’una embessona l’autra. Es aital que foguèt tafurada de longa pel rapòrt qu’entretenèm amb l’imatge, e coma aiceste es emplegat dins la vida vidanta per nos manejar. E subretot cossí agacham. Parla del “veire lo veire”. Se ja l’imatge preniá plaça granda  al sègle XX, uèi ne sèm embeurats de longa e de pertot. La fòto, jamai ninòia, messatge pòrta, miralh de la vida sociala revèrta. E nos parla a caduna e cadun a partida de çò que sèm, de nòstra istòria personala, de nòstra cultura, de nòstras nafraduras,... La fòto a e es un poder.  Gisèla Freund nos ajuda a i veire mai clar. Una mòstra salutària per ensajar de navegar melhor “a bèls uèlhs vesents”  dins aquel mond clafit d’imatges al sègle XXI.  De descobrir !