M’an arturat peth carrèr entà hèr-me era reflexion que i a un excés de diferéncies lingüistiques entre es diuèrsi collectius qu’empleguen er occitan-aranés e qu’açò ei contraproduent entara lengua. N’i a qu’ac exprèssen damb un sentit de tremendisme, d’acabament, de transgression… però non coneishi ad arres qu’age abandonat era lengua per aguestes diferéncies e coneishi diuèrsa gent que s’a somat ara reflexion.

Es diferéncies, talament coma son ara, non son un problèma entara lengua; son ua riquesa, ua mòstra dera sua vitalitat. En bèth un des Cimalhs è reflexat bères ues d’aguest diferéncies e ac seguiram hènt, però en tot cas m’interèsse remercar qu’aguestes diferéncies corresponen subertot a ua reflexion hèta pes sòns actors e qu’enriquissen, que dan vitalitat ara lengua, basicament pr’amor que non tòquen eth moth, er ADN, der occitan. Son diferéncies puntuaus que mos hèn a reflexionar, toti mos entenem e era unitat dera lengua non quede en qüestion.

Tot e qu’er emplec der occitan-aranés ei fòrça reduït i an auut, i an preses de posicionament damb cèrti tèrmes segontes qu’era lengua s’emplegue ena literatura, ena administracion, ena educacion… Ath deuant de cèrtes paraules era escòla pren ua postura, era administracion ua auta, cèrti escritors empleguen ues formes, era Acadèmia dera lengua demane que se n’empleguen ues de determinades...; son aportacions diferentes que non s’an de considerar un aluenhament, senon aportacions que complementen e qu’enriquissen. Eth temps acabarà per seleccionar es mès fòrtes, es mès capaces… coma ena seleccion naturau. Passe en totes es lengües. En totes.

En un temps escotè a un politic destacat dera Val d’Aran que non sabie, o non volie, díder [mainatge] e [mainada], diguie [minatge] e [minada]; non coneishí qu’aquera actitud auesse cap de transcendéncia però aqueth podie èster eth començament de vida d’ua paraula  que s’auesse imposat, qu’auesse trascendit. Non siguec atau!

Un de interlocutors que m’an parlat des diferéncies existentes, me ditz que cau solucionar es “discrepàncies lexiques”. Enteni que per discrepància lexica, er interlocutor, vò díder eth dar ua valor diferenta a ua paraula en tot depéner de qui l’emplegue o, tanben, er expressar ua madeisha idea damb paraules que presenten ua cèrta diferéncia; tanben grafica.

E normaument era Acadèmia dera lengua aurie de respóner ad aguestes diferéncies liderant ua respòsta qu’aportèsse eth sentit dera evolucion, dera istòria dera lengua e der emplec dera majoria. Tecnicament dideríem qu’era Acadèmia, qu’ei er organ adequat, aurie d’expressar era consideracion dera diacronia e dera sincronia dera lengua, respècte d’aguestes diferéncies.

S’encara i a sectors e persones qu’empleguen er advèrbi “abantes” en lòc deth genuïn  e corrècte “abans”, ei pr’amor que “abantes” a auut ua difusion potenta pendent ans. En aguesti moments trobam tèxtes damb cada ua des formes, però açò non a de significar ua forma dera praubesa dera lengua, se non ath contrari d’un combat entara sua milhora. Escotem pr’amor de que s’emplegue ua a ua auta forma e prengam posicion.

Se veiguem qu’era forma artificiosa “confidança” experimente un auanç respècte dera corrècta “confiança” ei pr’amor que cèrti emplegaires la preferissen e l’escuelhen. S’auem auut de suportar, en tèxtes juridics e divulgatius, es afrancesades “consultatiu” e “preferenciau” en lòc des genuïnes “consultiu” e “preferent” ei pr’amor que cèrti sectors son mès virats de cap a França e aquerò tanben cambie era lengua. Era lengua non ei estàtica, inamovibla.

S’encara trobam que n’i a que s’estimen mès díder “volentaris” que non pas “volontaris” non ne haram ua qüestion de pregondor; pendent un temps convíuer damb es dues, maugrat qu’era Acadèmia recomane “volontaris”.

Se n’i a qu’an optat pes adverbis en “-ments”, “seguraments, intencionadaments”... en lòc d’en

“-ment” coma aconselhe era Acadèmia, açò non produís un trincament enes principis fondamentaus dera lengua.

Se n’i a, per tota Occitània, que son pera “e de sosteniment” e s’estimen mès de díder “tèxte” que “tèxt” o “vèrbe” que non pas “vèrb” açò non deforme eth principi d’ua soleta lengua, ben ath contrari li da vida, la caracterize.

Ei bon de méter en qüestion es principis dera lengua des d’ua posicion de reflexion intellectuau, des d’un coneishement, talament coma hec Juan Ramon Jimenez damb er espanhòl, quan diguec qu’era jòta [j] ère mès “ijienica” (“hijienica” damb j) qu’era trenda ge [g], e que s’esforçaue en escríuer mau per òdi a lo inutil.

Cau valorar coma positiu era alternativa que cèrti escritors, emplegaires dera lengua, boni coneishedors dera madeisha, meten sus era forma d’emplec der occitan, e qüestionen e renoncien ar emplec de cèrtes formes per simpla transgression intellectuala. Aquerò non trinque era unitat, n’era autoritat lingüistica; enriquís era lengua, emplegue era sua creativitat.

Mès, atencion! açò non justifique ad aqueri que hèn errors per ignorància. En seguiram parlant!