(avèm emparat solament aüra que lo vièlh que parlava de la vita d’Esterèla es un “vièi masc” coma ditz Calendau)

La descripcion de la natura montanhòla de Ventor

Mistral prepara la descripcion de l’ambient montanhòl de Ventor per una brèva remesa en situacion, son a Aiglun totjorn, avèm lo mòt montanhòl ansin: “Coume es l’usanço mountagnolo” e just après descripcion de la vegetacion montanhòla alpenca aiglunenca e dals sieus abitants: “E dins l’èr mens fougous naisson de brut nouvèu/ Es quauque chi dins la vernedo,/ La cardelino i penchinedo,/ O dóu cibot de la pinedo/ L’esquiròu beluguet rousigant li cruvèu”.

E la transicion se fa ben amb la descripcion de la montanha de Ventor ansin: “Soio! Fado Esterello, mounte/ Que dites lèi, fau que te doumte!.../ Is uba dóu Ventour, la damo de Mount-Brun/ Avié ‘n bouscas, di bèu que i’ague./ Fau bèn que la lambrusco fague/ De gau à l’ome, pèr que vague,/ A la cimo di ro, n’en rapuga li grun!”.

E mai se parla de l’autessa e de la vist despí Ventor, la montanha de Provença la mai auta, benlèu Calendau per dire qu’es mai auta e mai meritòria que la montanha d’Aiglun, coma ditz aquí: “Entre tant de colo ounte sauto/ Nosto Prouvènço, la plus auto/ Belèu es lou Ventour/ vesès, d’eilamoundaut,/ Li mountagnolo Dóufinenco,/ E Coumtadino e Gardounenco,/ Talo que d’erso peirounenco”.

Ventor es comparat a un castelàs inconquistable coma Calendau ne’n parla: “De l’Auro, lou Ventour esfraio: / Coume dirian uno muraio/ Se drèisso, fieramen taia de cap à pèd; /Negro courouno de verduro,/ Un bos de mèle, ligno duro,/ Èro la machicouladuro/ Dóu bàrri fourmidable, e pourtavo respèt” e se polèm pas empachar de pensar a la comparason amb lo castelet, probable, d’Aiglun que faria pas lo pès.

La Natura corona lo castèl coma un rei. E los mèlzes ne’n son tanben una part de las fortificacions “bàrri” e avans meme de detalhs e de “machicouladuro”. Amb lo juec de mòt entre “ligno duro” dal vegetal e linha de defensa. Fa pensar que la Natura es una construccion, qu’apara, que i es de vita de protegir dintre, coma un castèl.

Après aver passat una nuech de repaus dins una barma de Ventor, Calendau descriu la natura coma un refugi, plen de patz e de vita: “Souto la ramo, orro e bouscasso,/ Qu’enmantelavo si brancasso,/ Vivien, impenetrable au regard dóu soulèu,/ Sourd, imbrandable au vènt que boufo./ De móusiduro emé de moufo/ N’i’a qu’èron blanc, e la pinoufo/ Amagavo pèr sòu li pèje toumbarèu”. Fa pensar coma a l’abric dals mèlzes una vita protegia.

Après la scèna dal chaple dals mèlzes Calendau contunha la descripcion de la Natura. E dal riu, la Nesca, que pilha la sieu fònt sus lo costat èst de Ventor: “Quand sias à Saut, i’a’no valado/ Que s’espandis en davalado,/ A l’oumbro di ‘nouguié, di blacho e di faiard./ Au desneva, di couladuro/ Que regoulejon dis auturo/ Entre li flour e la pasturo/ S’acampo un rajeirou, la Nesco... Siéu gaiard”. Se parla d’autres arbres, que la “blacho” que parla es la forma vivaroalpenca per la “blaca”.

Es bucolic. Trenca completament amb lo chaple dals mèlzes.

Calendau parla tanben de la Natura dura e regda, dins aquela estròfa: “Aquelo Nesco s’encafourno/ Dins uno coumbo arèbro e sourno; / E vèn pièi un moumen que la roco subran/ S’enarco amount qu’es pas de dire./ Vous parle dóu Roucas dóu Cire:/ Ni cat, ni cabro, ni satire,/ N’en responde segur, jamai l’escalaran!”. Sembla un país ai dur que l’infèrn, vist que lo satire i va manco.

Solament los que vòlon, los aucèls i pòlon anar coma las abelhas dins d’uns luecs mai salvatges dal luec, se vei ansin: “Soulet, lou barbajòu lou rasclo/ De soun aleto. Dins lis asclo,/ Lis abiho sóuvajo aqui fasien de mèu,/ Déspièi d’annado emai d’annado,/ Sèns jamai èstre destournado;/ E de la ciro amoulounado”.

Se fa resson de la profusion de la Natura amb Tiborc, se vei amb la mencion dals camèls “Se n’en sarié carga vint couble de camèu!”.

Qué representan “li mèle” de la cima de Ventor?

Après aver capit que lo sieu camin iniciatic èra al sieu debut, coma dins l’esperit dal romantisme amb lo jove dins un roman de formacion, Calendau capisse qu’es a l’espròva, coma lo Còmte d’Aurenja, e que deu far las sieus pròvas, per daverar las jòias. Puar a la cima de Ventor es coma anar al cap de qualqua ren. Es una mena de fin.

Lo rapòrt entre la dòna e lo jove chivalier amorós se vei mai dins l’istòria de la dòna de Montbrun que Mistral fa dire a Calendau. Es una dòna qu’esposèt un chivalier que si morèt crosat pròche de Tripòli. Veusa, diguèt: “jamai me remaridarai!”. Lo temps passant, declarèt que se mariaria amb aquel que li menaria d’aiga secaia, tots los perfums de la montanha, amb coma regal una cinta de cuèr sensa ulhet e sensa metal (èra coma per far ausir que jamai se mariaria). Lo temps passèt. Mas un jorn un pastre de la montanha laissèt una gòrba davans ela, plena de sal (d’aiga secaia), un topin de mèl plen d’audors de la montanha. Alora la dòna agachèt aquest bèl e jove qu’èra, e li diguèt: “es daumatge, e la cinta”? Alora lo pastre se levèt, escartèt los braces, e diguèt “los vaicí, vos pilharai dins los mieus braces quora lo desiraretz e los dubrirai que ne’n volretz plus”. Cal saber que Montbrun apartenguèt a la branca dals Bauçs de Brantas. En aquò Mistral va sus las traças geograficas un còup de mai de las divèrsas brancas de la familha potenta dals Bauçs.

Amb aquesta istòria se vei mai un modèl de rapòrt entre la Dòna d’Aiglun e las espròvas iniciaticas de Calendau per arribar a l’amor verai.

Calendau pensa a Esterèla a l’evocacion de la dòna de Montbrun. Coma lo Prince d’Aurenja pensèt a la sieu dòna per aver de valor. Al passatge ren que lo nom de Montbrun fa mai pensar a la vila de la montanha bruna, e a Tiborc la sarrasina, maurèla «bruna» de pèl. Se vei amb “A-n-Esterello en iéu pensère.”

I es una allusion, dins lo pur estil dal romantisme de reviudament dal passat medieval al roman de Jaufré, que ven d’èstre fach chivalier de la Taula Reonda e que se lança a la perseguia de Richemond. Lo cèrca inutilament pendent dos jorns e tròba que d’aventuras estranhas dins las qualas dòna de pròvas dal sieu coratge. Lo tresen jorn, après aver combatut un gigant, arriba a la pòrta d’un jardin meravilhós que lo poèta descriu longament. Es una dependéncia d’un castèl sonat Montbrun, ont demòra la bèla Dòna Brunissen amb una brilhanta cort de dònas e de chivaliers. E lo nom de Brunissen fa pensar a Tiborc.

Coma dins l’allusion a l’istòria que si passa justament a l’ubac de Ventor, e als mòts de la dòna, l’intelligéncia es necessària per trobar lo sens ver dals mòts e aver la clau per far avans e tornar en aguent complit l’espròva. Aquí Calendau a capit e a l’impression qu’a per mission d’anar sus Ventor per talhar los mèlzes, perqué la dòna de Montbruna l’avia demandat, sembla, coma avia demandat al sieu espós d’èstre valent.

Avèm l’impression qu’ataca la montanha, a l’assaut coma d’un castèl “De l’iue mesure lou grand serre,/ Acampe uno destrau, e vague d’escala!”.

Per puar, sembla que sigue dificil e que la Natura se defende, o vesèm dins l’estròfa: “Or, talamen la rancaredo/ Èro aspro e resquihouso e redo,/ Qu’i racino di bouis, em’ i mato d’espi,/ Falié manda lis arpo”.

Avèm l’impression que la Natura es trepeaia quora Calendau avança, coma sus de gents que si plòron dal mal “quouro/ Souto mi piado se labouro/ La roucassiho,e dindo e plouro”. E las peiras que s’encalan dònan l’impression que son de projectils que Calendau evita e que davalan mai bas dins una mena de doga “En degoulant avau, dins lou toumple atupi”. La personalizacion de la Natura es fòrta amb la mòrt d’un arbre ansin descrich: “Tóuti li fes qu’au founs d’un vabre/ Vesiéu d’un liéu lou vièi cadabre”.

L’aspècte antropoformizant es accentuat mai amb “di gràndi tousco/ Vesiéu grandi lis oumbro fousco,/ E sus ma tèsto que la bousco/ L’enmascado fourèst s’aubouravo que mai” e just après “Embrasse/ Lou proumié mèle”. Los mèlzes son “Li mèle tranquilas, li mèle mescladis”. En patz mas Calendau va i metre lo chaple.

La personificacion dals mèlzes es tala que se pensa a qualqu’un, solitari, doncas semblant a Esterèla o a Calendau dins aquesta situacion “Ai! bèu gigant, vièi soulitàri,/ Que d’un segren invoulountàri/ Me boulegas lou cor”. Calendau parla als arbres e s’excusa, coma s’aguèsse un moment d’esitacion “perdoun, emai salut!”.

E parla mai a Ventor, coma per lo desfisar “E tu, Ventour, que sènso crento/ As encapa tant de tourmento”, a viscut de causas, mas Calendau a la pretencion de li en faire encara mai coma jamai coma ditz d’anar s’escondre “Ourlo vuei dins ti foundamento:/ Vas aro pèr toujour perdre toun capelut!”, coma per l’avertir d’una decapitacion.

La destruccion de la selva de mèles (mèlzes) en rapòrt dal passatge de la madraga

Quora Calendau pescava amb la madraga, los peisses èran a fregar per anar drech dintre e après seguèt una batalha, quasi de còrs a còrs per amaçar los que se batian.

L’image coma per los peisses d’una guèrra es clara amb “lo mòt bataio” e la rima amb “taio” dins los vèrses “E zóu! Coumenço la bataio./ A grand balans, la destrau taio”. La situacion sembla tala que i es jamai agut tant de barofa “Destrassounant lou baus que i’ a milo an que dor”.

Se pensa al metal d’una espasa amb “Lou ferre, à grand balans, s’encarno”, lo vèrbe “encarnar” justament renfòrça aquela umanizacion de l’arbre.

Sembla i aver de saba coma de sang amb la bardana “Dins l’aubre dur que s’esbadarno/ E l’escourrau, pouisoun dis arno,/ Enterigo lou ferre e plouro en degout d’or”. Lo fach que l’arbre s’entende que “plouro” i es de mai dins aquel sens.

A per soleta defensa que de getar de poison que tua que las arnas.

Se vei mai amb los vèrses siguents “Tout-en-un- cop l’aubre cracino/ Dóu cabassòu à la racino/ Gemis de branco en branco un sourne rangoulun”.

Sabèm ren cu es lo rei, s’es Ventor o la mena de “cap” dals mèlzes coma o laissa entendre “E de soun trone, dins la coumbo,/ L’aubre de-tèsto-pouncho toumbo”. Pensam a la molonaia de peisses qu’en triangle menats per lo cap dals tons los mena a lor pèrda.

La mòrt es davalar coma Calendau descriu: “Pereilavau, es uno troumbo/ Que trono, e reboumbis en un long tremoulun”.

Aquela mèlze Calendau lo considera verament coma un senhor, e l’arboram es lo sieu empèri se ve ansin ““Eh! bèn, majestous coume un papo,/ Dins soun emperialo capo/ Quand veguère aquéu mèle agouloupa, qu’ansin/ Precepitave de l’empèri”.

Una mena de remòrs li ven alora “A vous lou dire sèns mistèri,/ Un frejoulun de cementèri/ Me passè dins lou cors, coume s’ère assassin!”. A l’impression d’aver efectivament tuat un èstre viu.

Apareisse dins los arbres considerats coma viu l’orror “La sóuvertouso bouscarasso/ S’estrementiguè, touto en raço,/ D’ourrour! ...”. Coma los pescaors pilhats dins lor activitat de chaple dals peisses amb precision, Calendau es impossible que s’arrèste e tota la Natura entorn n’es destorbaia, a mai las bèstias las mai predatoras e dangeirosas per los òmes mai se’n van de paur d’i passar coma liegèm aicí: “Mai, despietous, iéu me pènje i casèr,/ E pique dur: di trounc que souscon/ I nivo lis astello espouscon;/ Li loubatas alin tabouscon; / Lis aiglo en gingoulant s’enauron dins lis èr”.

Fa mai paur als òmes de l’ubac de Ventor: “De vèire la séuvo descèndre/ Coume un glavas, e s’escouiscèndre/ E trestoumba, de baus en baus, en brounzissènt/ Que fasié pòu, d’aquéli moure/ Lis estajan, vague de courre,/ Cresènt que lou Ventour s’amourre.../ Li bouscatié de Branto e de Mount-Brun, ensèn”.

Lo costat inuman es mai visible amb la reaccion dals boscants: “Bramavon: - Quau es lou massacre,/ L’abandouna de Diéu, lou sacre,/ Qu’avalanco li mèle”. Sembla un trabalh de brigand, d’escomenjat vist que parlan de Dieu dins aquel ressentit.

Sembla que se dobtèsson de l’origina quasi magica de l’afar perqué dins la tormenta coma una tempèsta religan aquò a una faia coma vesèm dins “amount au tron de l’èr!/ Fau avé sauna paire e maire,/ Avé ‘no fado pèr coumaire”.

L’allusion coma al diaul se pòl veire dins los vèrses: “O s’èstre vist pèr desmamaire/ Li chamous banaru, lis ourse e li cat-fèr!”, los cats e las banas faguent pensar a aquò. Al passatge notam lo costat autentic que Mistral dòna amb la forma vivaroalpenca de “chamous” e non “camous”.

Coma un caluc Calendau contunha pasmens: “Nou jour à-de-rèng tabassère/ Coume un perdu: di flanc dóu serre/ Cènt cop en resquihant manquère cabussa;/ E di vipèro entre-nousado/ Cènt cop veguère li nisado/ A moun entour esfoulissado”.

Las vipèras fan pensar als peisses que son a se far tirar per los pescaors. E a cercar de se defendre en sautant de’n pertot.

Mas Calendau se crei dins lo sieu drech de far aquò en acòrdi amb Dieu coma o ditz “Franc d’auvàri pamens, Diéu n’en fugue lausa!”.

Calendau parla totun d’un tèrme fòrt per descriure ce qu’a fach, “chaple”: “Acabèrian lou chaple”.

Sembla de s’acabar coma a Cassís amb una fèstas, mas totun Calendau refusa “Gai coume un pèis” que remanda al monde de la mar coma per la pesca dals tons. “bouscant fourtuno,/ Alargue tourna-mai; la damo de Mount-Brun,/ A soun castèu, coume qu’anèsse,/ voulié qu’em’elo festinèsse/ E que restèsse e que regnèsse...”. Sembla d’aver capitat ce que la Dòna de Montbrun esperava.

Mas Calendau, aüra pensa non a Esterèla mas a Cassís “Noun, noun! vivo Cassis, l’amour e lou pan brun!” ce que fa un pauc estranh.

Mas es estranh, pauc après ditz en evocant Tiborc, que li plaseria mai de complir las sieus folias (totun) que de retalhar aquels arbres: “Eh! bèn, se me falié/ Remetre à l’obro gigantesco/ Qu’entre-prenguère dins la Nesco,/ Vès, d’uno princesso mouresco/ Amariéu mai, sèt an, coumplaire li foulié”. Fa paradoxal, benlèu per integrar lo dobte dins lo ment de Calendau.

Lo pilhatge dal mèl dal bauç de Cire representa una autra espròva per Calendau

La doçor dal mèl s’opausa a la duretat dal relèu: “Talo rejouncho de melico/ Proun se sabié, mai lico-lico! / Falié trouva ‘n camin. E lou baus es taia,/ Ma fe de Diéu! en roucassouiro/ Que fai ferni! Dins li sansouiro,/ Sus li pounchoun de la fichouiro/ Un tau souvènti-fes mourrejo, amalicia”. Coma se la fortalessa de mèlzes escondèsse un tresòr, lo mèl.

E coma Calendau vòl èstre remarcat per la Dòna d’Aiglun, a la diferéncia de las autras espròvas, es el que se l’impausa. Degun li a suggerit d’o far, coma per èstre ric amb la pesca dals tons, nimai degun li a laissat pensar coma per la Dòna de Montbrun/ Tiborc e ce que demandèt que se fague per ela per mostrar la sieu valença.

E de l’apetís, dal «fam» d’èstre remarcat, i es lo juec de mòts entre «fam» de glòria e «fam» dins lo sens de manjar la mèl dins aquels vèrses: «La fam de glòri,/ L’envejo que, lusènt e flòri,/ Moun noum de bouco en bouco anèsse resclanti/ Fin-qu’is auriho de la damo/ Que segnourejo sus moun amo». Se pensa benlèu que senhorea tròup lo sieu ment a ne’n èstre desvariat e a far de causas de tròup, coma exageraias.

Coma los tons representavan una fola que fa fèsta coma dins una granda nòça, aicí es diferent las abelhas amolonaias son al trabalh e solament per trabalhar. Se vei l’image de l’organizacion e de l’estructura coma d’un país «republico», «drapèu» dins aquels vèrses: «La pichouneto republico/ N’avié qu’uno, obro la melico./ E tóuti li matin, à drapèu desplega,/ La republico tóuto entiero/ .Prenié lou vanc sus la coustiero/ Pièi au tremount, di genestiero/ Entournavo à l’oustau ço qu’avié rapuga...». Es renforçat l’aspècte de nacion dins un castèl, motiu recurrent dins los tablèls influenciats per los romantisme amb «praticouso e freirouso nacioun!» e « bloundo ciéutadello» als vèrses: « Èro pecat, me n’en counfèsse,/ Qu’ entre-dourmido t’estoufèsse,/ O gènto, o praticouso e freirouso nacioun!/ E que ma man, traito e crudèlo,/ Crebant ta bloundo ciéutadello,/ Dins ti boudousco muscadello» e coma per s’excusar un segond còup, Calendau realista constata los degalhs sieus ansin «Escampèsse la rouino e la desoulacioun».

Lo costat victoriós de Calendau sembla ridicul, a mai i aguèsse lo risc de se far pónher, de comparar ansin de brusques amb un reialme qu’el auria conquistat, amb mai de valor que los autres conquistaires, dins los vèrses: «Fasèn arland, fasèn guihaume./ Un counquistaire de reiaume/ En ardour, m’es avis, noun m’aurié surpassa!».

La situacion d’alhor s’invèrsa e lo costat ridicul augmenta amb las exclamacions «Ai!», «d’agavoun!» e mai aüra la mena de punicion «delire», «martire» après d’aver criat victòria tant vito «Dire/ Lou reboulimen, lou delire,/ L’orre e desespera martire...» quora las abelhas son reviscolaias per l’alba coma se vei dins «Ai! lis abiho encaro vivo,/ O li que l’Aubo recalivo,/ Dis asclo dóu roucas, em’ un aigre vounvoun,/ Desboundon, m’agarrisson...Dire/ Lou reboulimen, lou delire,/ L’orre e desespera martire... Cresiéu qu’ère fouita d’ourtigo e d’agavoun!».

I es encara dins l’estròfa l’accentuacion dal ridicul, Calendau ditz encara «Ai!», es plus victoriós mas despoderat «despoutenta» per una «armeto»: «Qu’es l’agavoun e qu’es l’ourtigo,/ A respèt d’acò? De coutigo!.../ Cènt milo dardaioun me pougnon à la fes/ Emai demoron dins la plago.../ Ai! entre li cènt milo dago,/ Iéu, à la cordo que m’embrago/ Pènje, despoutenta, coume uno armeto qu’es».

A plus ren d’a veire amb la pesca dals tons.

Es coma tuat per las abelhas e sembla d’anar directament, mòrt, als infèrns «La cordo, que buto lou Diable,/ Emé de bound espaventable/ Trigosso dins lis èr moun cadabre». Lo costat infernal es accentuat amb la descripcion nòva de la Nesca « Durbié sa gorgo tenebrouso.../ - Moustre! diguère enfin, de la fièro Bèuta»

E Calendau sembla implorar lo perdon a Dieu «Pèr óuteni l’auto councòrdi,/ O dóu mens la misericòrdi,/ Auras soufert Goume un pan d’òrdi», l’image de l’infèrn se vei dins lo vèrs « Souto lou four brulant e pièi, deseireta».

Calendau es coma un raubaire santificat coma laissa a pensar l’expression «Sant Ladre» amb un juec de mòts sus la forma de Làser- Ladre e lo «ladre» que rima just après. Fa ironic e Calendau sembla que fague ansin lo fanfarron.

I es coma una manca de respècte per ce que ven de viure Calendau a causas de las abelhas perqué un còup sortit de la malparaia, compara las abelhas a de «mousqueto» dins l’estròfa e se compara biblicament a Làser qu’es ressuscitat per Jèsus: «Sorte dóu cros coume Sant Ladre./ Pougnès, abiho, aro siéu ladre!/ Aro respire l’èr di mountagno e di brusc./ Anas, mousqueto!».

Encara un autre juec de mòts, aquí oximoric perqué «rèino», après la scèna que se passèt, fa pensar a la rèina de las abelhas, que tuèt totas Calendau. E fa pensar a la Princessa dals Bauçs, que per la causa, sòna rèina aüra en dire qu’ama la «rèino». Se liège ben dins «anas, eissame,/ Dire à ma rèino que iéu l’ame! / A ma rèino digas tout flame/ Que dóu Roucas dóu Cire ai desnisa li brusc». Es coma se ordenèsse a las abelhas d’anar propagar lo messatge, coma o pòl laissar pensar « digas tout flame», coma dins l’expression: «la galina se despluma quora es cauda».

Es d’autant mai inutil que Calendau ditz just dins l’estròfa d’après es ja a las pòrtas de Marselha: « Mai ie fuguère pulèu qu’éli.../ Mi bèlli damo, coume aquéli [...] Aviéu moun sang sus la grasiho,/E beviéu l’auro de Marsiho».

Esterello reagisse a las accions de Calendau, sa vision de la natura

Calendau es comparat a un pastre, sortit de la nuech (e dal mal) per un jorn qu’a vist la sieu victòria en mièja tinta senon en desfacha e en mòrt, faguent resson al pastre de l’istòria de la Dòna de Montbrun dal temps que Esterèla es comparaia al jorn, a la lutz, a la justícia « Ansinto ma troumpo marino/ Boumbavo li coumbo azurino./ La rèino dóu Gibau, de soun aspre sejour,/ L’entendeguè di verd pinastre/ Fasènt sour tido coume un astre/ T’ai, me diguè, pres pèr un pastre. E lou pastre, ie fau, t’a presso pèr lou jour».

Per Calendau, la Natura es un luec d’escomessa, de desfís, de dominacion, tot en precisar que Esterèla es la regina dal sieu patec «pategue» «Fado Esterello, en toun pategue/ Nous veici mai, e Diéu çai siegue!».

Li regala un tròç de Natura qu’a derrabaia, doncas tuaia, per regalar un bèl moment de celebracion de vita «Pèr toun bouquet de noço, aquesto fes».

Dins la descripcion de Calendau i son de cadabres d’aquesta Natura qu’a tuaia «d’un reiaume la despueio», es paradoxal coma s’aguèsse tuat lo reialme d’Esterèla «moun bras/ Te vèn óufri touto la brueio/ D’un bos de Mèle, trounc e fueio,/ E d’un reiaume la despueio/ Qu’avié pèr defensour tres cènt milo matras!».

La precision dals fissons de las abelhas sembla ridicul encara subretot d’o dire a Esterèla fa ganha pichon.

I es de qué es devariat perqué Calendau fa la descripcion de la destruccion dals mèlzes e dals brusques e s’acaba per un rire estranh e especial, non costumier: « E de la séuvo espalancado/ Alor ie conte l’abracado/ E dóu Roucas dóu Cire alor conte l’ancoues./ Mai, la calaumo de soun brinde/ Trefoulissènt, un rire linde/ Que i’a, tant clar, gens d’or que dinde,/ Sus si bouco esclatè coume uno flour d’aloues».

Esterèla li fa de repròchis coma sembla jamai d’o aver fach dins una estròfa que dòna l’enveia de s’anar escondre de vergonha « - Sabes que sies? dis, un bèu nèsci!.../ Oh n’i’a pas dous de toun espèci!...»

Li ditz qu’es un òme sensa meriti, destructor de la tèrra noirissiera, l’òbra divina a mai, òme sensa onor de fach qu’a tanben descarat lo gigant de Ventor, lo mai aut som de Provença coma se diguèt avans: «As merita, bregand de vèire à toun entour/ La terro maire se prefoundre/ E dóu bon Diéu l’obro s’escoundre,/ E que ta caro se desoundre/ Coume as desounoura la caro dóu Ventour!».

Lo molon de repròchis, una mena de rosta verbala, mai qu’un semblant de garrolha de cobla, contunha a l’estròfa siguenta: «Santo di Baus! que l’ome es bèsti!/ D’ana, crudèu, gasta lou vièsti/ Qu’ufanous, èro tra subre l’osso di mount,/ E de pas vèire qu’uno brigo/ Se fourviant, quau noun poussigo/ Dins soun draiòu uno fournigo,/ Fai obro de vertu mai valènto eilamount!...». i es question dal respècte de la natura e de non far òbra de fòrça amb los mai pichons que se, que non es pròva de valença.

Sembla d’èstre dins lor relacion, al limite de la rompeüra coma vesèm amb «Pièi, reprenènt soun èr eirège».

Esterèla ditz que la Natura aparten ren als òmes mas a Dieu, es un messatge tanben d’una granda modernitat e precursor d’ecologia coma Mistral o fa dire a Calendau, tant es ver dins lo moviment romantic la Natura pòl aver una plaça granda coma centre de las descripcions: « Engendramen de sacrilège,/ Dins lou vaste univers, dis, creson tout de siéu!.../ Avès di baisso la pourtagno,/ Avès l’óulivo e, la castagno/ Dóu pendoulié... Mai di mountagno/ Li cresto parpelouso apartènon à Diéu!».

I es tanben un aspècte crestian amb lo respècte dals pichons coma Esterèla cita las pichonas formas de vita dins la Natura: « Que vautre, pevoulin e verme,/ Pèr d’interès ountous e merme,/ ivera, vous chaplés de-longo, se coumpren:/ Viéure, pèr vautre, es uno cargo/ L’amour, l’ourrour, tout vous desmargo». Per Esterèla lo comuna dals mortals, los òmes semblant pas a l’autor per capir e aver consciéncia de tot aquò dins los vèrses «Peitrino d’ome es pas proun largo;/ Pèr caupre lou grand èr e lou bonur seren».

Arriba lo moment qu’Esterèla parla dals arbres, lo ponch vist coma una «victòri» per Calendau. La personificacion dals arbres «siau, rege, sincère» va a l’invèrs de l’umanitat coma n’a fach mòstra Calendau coma dins los dos vèrses « Éli que, contro voste usage,/ Lou vieiounge aboundous rènd plus fort e plus bèu» dins l’estròfa « Mai éli, lis, aubre di serre,/ Éli que, siau, rege, sincère,/ Mau-grat li quatre vènt, enauron si capèu; / Éli sus quau peson lis age/ Mens que l’aucèu qu’es de-passage;/ Éli que, contro voste usage,/ Lou vieiounge aboundous rènd plus fort e plus bèu»

Los arbres semblan d’instruments de musica: « Eli, soulènni calamello/ Que l’auro, à plen de gargamello,/ Fai canta coume d’orgue».

Son de sorsas de fresc e d’aiga, doncas de vita « éli, richas e bon,/ Que largon la fresquiero e l’oumbro/ Despièi tant d’an que noun se noumbro/ Éli, cabeladuro soumbro/ De la terro, e peirin dis eissourg e di font».

Es un messatge de respècte de via de la Natura dins l’estròfa començant per l’exclamacion «Leissas-lèi viéure! car à jabo/ Sourgènto dins si trounc la sabo,/ Car soun li nourrigat, li fiéu ameirassi,/ La gau, la glòri couloussalo/ De la nourriço universalo!» que repilha amb lo redoblament «Leissas-lèi viéure, e de sis alo/ Peréu vous recatant, de joio vai clussi».

La Natura es personificaia coma una frema, qu’a de causas d’a dire, qu’a d’èstre calinhaia, puslu que de far coma faguèt Calendau de l’anar sagatar: «La grando clusso!... Ah! la Naturo,/ S’escoutavias sa parladuro,/ Se la calignavias, au-Iiogo malamen/ De i’ana contro».

L’image d ela tèrra noiriciera se vei mai amb «de si pousso/ Dos mousto de la, mai que douço,/ Rajarien sèmpre». Lo resson amb lo mèl, pilhat per Calendau se retròba dins «e dins li brousso/ Regoularié lou mèu pèr voste abalimen», mas se vei qu’es d’un biais non agressiu que se pòl obtenir, sensa tot prefondar.

L’òme non es al sobran de la Natura, e Esterèla ditz qu’es ben integrat dintre el tanben, a mai l’oblie, ne’n fa lo recòrdi. A tocar la Natura, a de consequéncias. Coma lo ditz lo provèrbi francés, tanben dins un sens imajat «chassez la nature, elle revient au galop».

De consequéncias tragicas per l’òme, e de tot temps, l’umanitat a mostrat la sieu dependéncia a l’estat de la Natura, fins a aüra: «Oh mai, se ie fasès d’óutrage,/ Se i’esplouras soun bèu carage/ En ie desverdegant e cepant e roumpènt/ Si bouscarasso vierginello,/ A la terriblo reganello/ De soun implacablo prunello,/ Oh noun, cresegués pas d’escapa!». La Natura es coma a agachar ce que l’òme fa parier. E es umanizaia al ponch de reagir.

I es un constat real, geologic qu’Esterèla explica a Calendau, se se desbòsca de tròup, plen ren ten la tèrra e tot parte en robina. Explica coma de luecs son aguts perduts de lor terranha « Dis apènd// E di deliéure de si colo,/ Fara boumbi lis aigo folo,/ E crebaran li flume, e sabes que veirés?/ De brès d’enfant flouta sus l’oundo,/ Li mas blanc, li terrado bloundo/ Souto lis avalanco broundo/ S’aclapant, e pertout un orre coumpeirés!».

Evòca la descripcion mai avans d’Esterèla enervaia, capabla de pilhar l’aiga a oires, de la mar per desversar sus tèrra.

Lo castig de l’actitude de Calendau es just per Esterèla. Fa pensar que ce que Calendau demandava benlèu a la regina de las abelhas (de transportar la sieu fama), s’es de fach revirat mai lèu que ce que pensava còntra d’el dins aquels vèrses: «Ah! lis Abiho de la Nesco/ Sus lou raubaire de si bresco/ An bèn venja li Mèle, e me fai bèn plesi! ...».

Esterèla es furiosissima, descricha ansin: «Èro esfraiouso li coulèro/ De la Naturo austrouso e fèro/ Entrounissien sa voues sevèro,/ Dins soun iue venjatiéu pareissien trelusi...».

Lo mal d’aise de Calendau se vei a l’encòup fisicament, coma un mal de tèsta fòrt, e mai en retorn en rèire dins ce qu’a fach de copable: «Autour de ma tèsto esglariado,/ Li guèspo entendiéu, enrabiado,/ Brounzi, revouluna tourna-mai; e vesiéu/ Lis aubre mort, tau qu’uno armado/ Espeloufido, abrasamado,/ Alin secoutre sa ramado/ E de-mourre-bourdoun s’avança contro iéu». Avèm l’impression qu’es el que subisse en decalatge aquels eveniments. Coma se si faguèsse pónher un segond còup mas aquí per de «guèspo».

La tèrra maire «Maire-Grand» sembla de far realizar a Calendau que ce qu’a fach per plasir per sembla de valor es marrit: «La Maire-Grand, touto en lagremo,/ Semblavo agué si terro-tremo./ E dins li garagai pèr la flamo rafi,/ E dins li coupo founso e blavo/ -De la mountagno, me semblavo/ Que la cendrado emé la lavo,/ Furiouso, jusqu’i nivo anavon s’esclafi». Calendau es coma un enfant, que sap pas ce que serà la punicion. Es infantilizat doblament e per Esterèla (una maire?) e per la Natura semblant una mairgrand. Fa pensar coma a un garçon marit dins un univèrs feminin tanben, que fa de bestiesas perqué contrarotlèt pas la sieu fòrça e la sieu volentat d’hubris.

Calendau fa peniténcia, d’un biais que sembla onèste e ansin l’istòria qu’es a bastir per Esterèla e amb ela pòl contunhar: «Èro esfraiouso. L’escoutave,/ Iéu, tèsto souto, e m’amatave,/ Repentous de moun crime, e de moun impieta/ Tout vergougnous».

Amb aquels vèrses avèm confirmacion de la posicion infantilizaia de Calendau, dominat que qué si passe, mas perdonat per lo gentum feminin e coma mairal « Mai Esterello/ Vèi lou remors que me bourrello/ E, de moun cor gouvernarello/ Coume la maire l’es dóu fiéu que fai teta».

Lo sòrt es just per Esterèla, e tot en perdonar, fa recòrdi de l’error: «De toun desfèci me regale/ Ta penitènci m’es un chale,/ Apound, e dins acò, te perdoune belèu.../ Car la fourèst sus lis auturo,/ Pèr la vertu de la Naturo,/ Redreissara soun estaturo».

La Natura totjorn vince, e se refarà. Mas coma d’aquel pecat original uman, semblant biblic, Calendau ne’n pagarà a un moment lo prètz que sarà a la mòrt, contrariament a la Natura, una fin definitiva «E tu, mort, plus jamai reveiras lou soulèu».

L’espròva, justa, a l’autor de la valor d’un «ome» e mai «gentilome» rèsta de far per Calendau coma ditz Esterèla: «Adounc, vai-t’en en pas! E s’ome/ Tournes enfin e gentilome». E coma per la dòna de Montbrun, es solament amb de pròvas que la dòna sauprà la veritat de la valença dal sieu òme coma un chivalier de bòn prètz: «Te dirai s’èro dous lou mèu que m’as adu».

Calendau retròba de perspectivas ansin, de se far perdonar e provar mai l’autessa de la sieu valor « Oh! parauleto claro e gènto! / Lou cèu se duerb, l’oundo s’argènto,/ Di roco lou lauroun sourgènto/ Entre li flour! ... Cantas, roussignòu escoundu!». Es coma un cant de renaissença per el, marcat per la Natura «Entre li flour!» e fach amb lo sosten musical de la Natura «Cantas, roussignòu». Coma se la Natura lo tòrne considerar coma un dals sieus, e que èra tornat coma part integranta d’ela e intègre, vist lo perdon d’Esterèla.