la do, fa la, re re do sib fa, la sol sib re, la do fa, la sol, fa
re re do sib fa, la sol
sib sib la sol re fa mi
fa sol la sib do re mi, fa fa mi re, la do mi

*

Maire, ta passion per la musica foguèt lo vertadièr alen de ta vida. T’envolopèt dins un ocean de colors. Te saupèt acompanyar en las situacions mai duras quitament ta malautiá devastatriz. Res poguèt enneblar ton estrambòrd musical. As pas jamai cessat de cantar. O sabes. Soi segura que te’n recòrdas.. Ieu, t’escotavi de longa cantar amb una atencion febrila, totjorn amb la pèl de galina e de gròssas lagremas que rajavan en silenci sus mas gautas; èras capable de transmetre l’esperit de cada pèça musicala. Ton tròç preferit, l’intermezzo de la Cavalleria rusticana de Mascagni. Que òc! Una melodia afogada coma tu, simple mas gorjada de lirisme. E mai après de te fendasclar, de te pèrdre dins los recantons intimes de tos sovenirs, possedissiás encara la facultat, lo don de suscitar en nosautres una emocion vibranta amb  ton cant espelit de las ondadas de la mar.

*

A temps de prima, dins la lusor grisa d’una auròra vaga, Maria fugiguèt de la misèria e de la fam per poder abalir melhor sos mainatges. Un ser, finalament, ancorèt dins d’un país luènh, amb una valisa pesuga d’istòrias e de sòmis, sàlvia e romanin als uèlhs. Sos risolets èran ara fugaces e tintats de malenconiá. Aprenguèt una autra lenga, pr’amor que la seuna èra ara sonque un patés que degun gausava pas parlar; tanben aprenguèt a culhir d’autras paraulas dins de libres de pèiras, de libres de veire, de libres de papièr. Maria absorbissiá cada leiçon que la vida marcada per la pèrda li ofrissiá, e s’espandissiá en una femna fòrta fargada per las nafras de viure. Ligada a la natura, desirava tornar a aquelas tèrras saladas que flairavan la flor d’irangièr e d’ont se vei la mar.

*

Ieu, que traversèri una mar agitada e arriberi, un pauc perduda, dins aquel país  coma poguèri mestrejar tant d’escuèlhs, tant de moments de solitud e butar fons nòvas racinas. Ai oblidat coma èra viure la vida en dos tempses. Diriái que cada auròra me revelava un orizont de promessas mentre mas pensadas s’envolavan de cap a la terra qu’aviái daissat darrièr ieu. Me mancavan las carrièras, las odors. De còps, revesiái mon    vilatge quand lo solelh començava de davalar e augurava una molonada de tonalitats per dire bon ser al jorn. Cossí envejavi aqueles silencis de calabrun!

*

Maire, lo camp coneguèt tos sospirs e tos dobtes. Los vents arrogants te fasián descobrir aqueste país destinat als que podon saunejar: cada rescontre, cada sorire e cada risolet èra una nòta de mai dins ton cant de lutz. T’as totjorn acrancat a l’espèr. Uèi, la cara negada de tristesa, pensi a tu que pèrdes ton camin a pas lent. Diga-me, es que ailà esprovères la jòia? Coma vesiás lo mond?

*

Fa d’ans e d’ans que Maria tornèt a sa terra, las malas plenas de nostalgia. Èra ja l’estiu. Maria viviá pasiblament dins son ostal, prèp de la mar; los contorns de sa vida començavan de s’estompar. Aviá totjorn pres suènh dels autres coma tant de femnas alara, sens jamai se plànher, amb una serenitat emmascanta. Ara, portaira de silencis illegibles e d’oblits, èra ela qu’aviá besonh dels autres, èra ela qu’èra suenhada, pas totjorn coma auriá volgut.

*

Pensan totes que pòdi pas mai me trachar de ieu soleta. Soi la nuèch que punteja. Venon de femnas cargadas de vièlhas colèras per m’ajudar e me téner companha. Cresètz-me, m’agradan pas brica. A la darrièra qu’es venguda a l’ostal, li diguèri clarament: de qué fas aicí? De qué me vòles? Tu me desplases e aimi pas coma cosinas, as res a faire aicí, te cal partir. Defòra!

*

Maire, abans aimavas los luòcs mirgalhats, claufits de vida, de crits, de musica, de rire! Ara ès en guèrra contra lo temps! Vòles solesa, lo non res. Preferisses de te pèrdre dins las tenèbras de ta pensada e d’escotar los silencis mai prigonds que l’aiga mai fonsa de la mar. Ès casuda doçament dins un abisme ont una aureta leugièra evòca tos sovenirs engolits. As paur? Coma es lo mond que t’as inventat?

*

Dins la cambra granda, tota sola, amb l’agach perdut dins las fustas del plafon, los pòts de Maria mandavan de messatges desesperats. Se plorava. Las caras familiaras, los luòcs ont lo resson de sas emocions clantissiá, lisavan entre sos dets coma de gruns de sabla fugidisses. Ensajava de perseguir las paraulas, amaisantas o amaras, totjorn vivas, per rebastir un mond vièlh e novèl al meteis temps. Pas a pas, furgava dins las oras per retrobar los imatges de sa vida que dormilhavan dins los recantons de sa memòria.

*

Quand me passejan, d’unes me demandan sovent: Me coneisses? Sabes qui soi? D’autres cresi que se rison de ieu. Sabi pas. Sabi pas res. Basta! M’agrada pas brica tot aquò; agachi lo mond amb la memòria e pensi: sabi pas mai lo nom dels que m’entornejan; lo mond entièr m’a oblidat, o benlèu soi ieu que l’ai oblidat, sabi pas mai. Diga-me, tu que sabes escotar mos silencis. Sabon eles qui soi ieu? Çò que ressenti, çò que vòli? Non. Sabon pas qui soi. Nimai ieu. Ai pas mai de nom. Lo miralh me remanda una estrangièra, una femna que reconeissi pas. Totes ignòran mos sòmis, mas esperanças? Tanben mos besonhs? Sabi pas tanpauc. Los gaiti, muda, coma en colissas. Estimi mai las amigas que venon engrunar las nòtas de las cançons de la nòstra enfança e pausan jamai de questions.

*

Maire, sabiái que qualque jorn m’o demandariás, mas pensavi pas que foguèsse tan lèu, sabiái pas que seriá talament dur. Amb aqueste sorire tieu, saba de tendresa, me mormolhères: Tu qui ès?

Que soi ieu per tu ara? Te pèrdes de contunh, ès pas mai la maire que coneissiái, que m’aimava, mas soi pas inquieta nimai trista, ton agach garda un lamp de lutz que me ditz que soi ta drolleta   e que mon imatge es gravat a tot jamai dins la memòria de ton còr. Al mièg d’aquesta lanha, raja a l’encòp un nòu sentiment de benvolença e compassion.

*

Maria contunhava, a l’ombra, son camin, un camin que quitament ela desconeissiá. Los luòcs abans aculhents, li pareissián d’ara enlà inaccessibles. Semblavan conténer lors pròpris secrets. Portavan las cicatrises de sa vida, çaquelà tot se fondiá, los silencis barrutlavan aquí ont los aucèls de la nuèch se levavan. Maria engrunava en silenci lo passatge del temps.

*

Estrangièra dins aquela vila, abans tan miá, plori las carrièras e los arbres, soi ombra qu’èrra a l’entrelutz. L’aire pòrta lo perfum de mon istòria e me ditz de seguir los corredors del passat. Ma vida es la malautiá de la nuèch. La nuèch es una messorga. Que se passa amb los noms e los mots, ont son? Los an raubat? Los ai laissat partir? Perqué? Que soi?   Ont soi? Ont vau? Confondi la paur e la fam, la nuèch e lo jorn, la set e la jòia. Perqué? Coma metre de mots a tot aquò que senti? Vesètz, vesètz!!! Soi vuèja, perduda, lo mond tot entièr m’a oblidat, e ieu me compreni pas nimai compreni aquel cant nocturn de dolor e de deliri que m’enaiga.

*

Maire, t’agachi amb las mans, me degalhi en tu, pichona flor, te cèrqui a palpas, te cèrqui... e te tròbi a ran de mar, enjaurada. De qué espèras, mareta? L’aura de l’oblidança cambièt ta vida, mas ajas pas paur, maire, as pas besonh de noms ni de memòria, tu qu’as totjorn emplit nòstres silencis de musica e de jòia e as mes de colors a las paraulas. Ès pas una ombra, cada sarrada novèla teuna, cada tèunhe risolet, quitament efemèr, teis un fil nòu per demorar demest nosautres. Cossí aimarai te contar coma se pòt traversar la nuèch que t’envasís a flor de paur!

*

Quand Maria ausiguèt la crida de la fin, esperèt que sa filha arribèsse per li dire adieu-siatz, èra son cant del cicne, un present inestimable. Abans de partir una nuèch d’auton, marmussèt dapasset: «Mercé, drolleta, de m’aver esperada mentre que me fòraviavi, dissòuta dins la escruma de la mar suava, mercé de m’aver acompanhada silenciosament, consolada e sonhada pendent tota ma vielhesa».

Alara, entendèt la votz de sa filha que li disiá aqueles mots, la garganta nosada, amagant sas lagremas jos l’auseron de fuèlhas rojas: «Èras mon abric, mon far. Ai viscut al ritme de ton alen, mairona, breçolièra de vida, sentinèla de la pluèja. Ara soi la gardiana de ton istòria, de nòstra istòria. Oblidarai pas jamai los cèls nets, la musica de ta votz, ton sorire, ta paciéncia, ta tendresa. Partisses dins l’amor. A! se podiás tornar coma una beluga d’estela! Velha sus ieu dempuèi la mar tan doça! T’aimi.»