Ai vista (enfin!) aquesta setmana la famosa mòstra «Cathares, Toulouse dans la croisade».

Tot primièr, foguèri susprés del public, que trobèri nombrós, per una expausicion qu’es a s’acabar apuèi uèch meses.

La mòstra. Coma tot lo monde, n’ai ausit a parlar. En ben, mai que mai, mas tanben qualques criticas vinagradas. O disi francament, serai d’aqueles que ne diràn de ben.

Es una mòstra de granda qualitat dins sa concepcion, sa presentacion. Es clara, plan bastida. En mai dels panèus explicatius, los objèctes presentats son variats e pertinents (e d’unes d’una granda beutat). Variats, entre los pergamins, lo material arqueologic (armas, espleches de tota mena, vaissèla, de polits panèls pintrats de cavalièrs) e las reconstitucions de granda qualitat dels vestits. Son presentats tanplan los barons coma lo pòble dins sa vida de cada jorn, los religioses catolics coma los josius. Qualques elements videos qualitadoses tanben, mas que prenon pas lo pas sul demai (es talament aisit de plantar un visitaire dabans un ecran!), amb una resèrva sul grand panèl del «castèls catars».

Lo fons. Aviái paur en ausir d’unes occitanistas parlar de «revisionisme».

Bona suspresa, las causas son dichas clarament, en tenent compte de las avançadas e dels debats dels istorians, e diriái qu’es una presentacion pro occitanista. Me justifiqui.

Evidentament, la vision romantica del catarisme e de la crosada es evocada, mas remandada a son temps. Los questionaments sus l’utilizacion del mot «catar» es clarament presentada; un anacronisme, segur, mas de bon utilizar dins un encastre de vulgarizacion, e benlèu pas scientificament (sens parlar de l’utilizacion economica qu’es pas oblidada!). Lo questionament sus la realitat de l’eresia me sembla particularament interessant. La presentacion de las sorças istoricas mòstra plan la dificultat per l’istorian: la màger part dels documents venon de la Glèisa, qu’a benlèu volgut caricaturar un corrent de pensada crestian per justificar sos crimis. Mas dins quinas proporcions? Tanben lo pauc de fonts seguras presentant un autre punt de vista permet pas un balançament aisit e consensual. Bon, es pas benlèu aquí l’essencial: eresia o pas (es a la Glèise d’o dire), i a plan un corrent de pensada dins aqueste canton d’Euròpa crestiana, que va contra lo poder eclesiastic. Es pas lo sol me diretz, i a tanben lo valdeïsme per exemple, mas aquel, nomat e identificat pr’aquò, provòca pas de crosada… cadun ne dedusirà çò que vòlga.

Sus la crosada, justament. Las rasons politicas son plan presentadas. Rasons politicas pels barons franceses e pel rei, mas tanben las rasons politicas pel Papa. Per la simbolica, es plan que siá evocat dins l’ancian mostièr dels dominicans la «teocracia pontificala» (es escrich atal!) e la volontat de contròle total de la populacion (s’apelarà lo totalitarisme al sègle XX) per la Glèisa de Roma. L’encastre arquitectural, renforçat pel ric vestit episcopal presentat, contrasta amb l’ideal de pauretat dels “catars” coma dels primièrs dominicans e franciscans.

E aquò es una presentacion justa, validada pels istorians, e proclamat dempuèi un moment pels occitanista. Es pas lo sol element. Los adversaris de la crosada son apelats «los franceses» d’un costat, çò qu’es efectivament lo mot utilizat dins la Cançon de la crosada e tanben pels trobadors, e «los senhors occitans» de l’autre! Aviam costuma fins ara d’aver de «seigneurs méridionaux» que nos plaçava de fach dins l’exagòne. «Senhors occitans» es evidentament un anacronisme, mas plan causit per marcar qu’apartenián a una cultura qu’es pas la francesa. Aquela denominacion evidenta per nosautres occitanistas, soi plan content de la veire utilizada dins un encastre reconegut scientificament. E aquesta oposicion franceses / occitans, es presentada dins son actualitat e d’un biais eficaç e consensual amb la polemica de la camiseta de rugbí representant Blanca de Castilha pel «Stade Français». A perfièchament sa plaça dins la mòstra, pròva que la crosada es plan reactualizada dins l’esperit tolosan, e se lo resson es tant fòrt es pas solament per nostalgia, i a quicòm mai dejós qu’es pas cicatrizat.

Enfin, es una mòstra occitanista de per la preséncia importanta de l’occitan. Es impossible que qualqu’un visite l’expausicion sens veire la lenga nòstra. Totes los grands panèls explicatius son revirats en occitan (en primièr), anglés e espanhòl. Un occitan tolosan de granda qualitat e de plan bon legir (qual o revirèt?). Un panèl tot es dedicat a la lenga nòstra. (Devi confessar qu’ai pas pres lo temps de seguir lo fial rotge apelat «trobador».). Totas las videos son accessiblas en francés, occitan, anglés, espanhòl (dins aqueste òrdre). E me faguèri lo plaser de las me passar totas en occitan. Un òme amb un accent anglofòn me demandèt s’èra plan d’occitan que s’afichava. Li deguèri de òc. Me demandèt si compreniái çò escrich e si se parlava encara. Agachèt un moment e me diguèt que semblava mai a l’espanhòl qu’a l’italian. Vegèri una autra persona, de mai de setanta ans, dabans una video (las videos son pas sonòras mas presentan de tèxtes) e se legissiá en trantalhant de còps e mormolhant çò escrich amb una bona pronociacion occitana.

E puèi i a la lectura qualitadosa de Pèire Cardenal per l’amic Franc Bardou que fa retronir la lenga.

Es plan lo primièr còp que vesi una tala presentacion scientifica e per un public larg, de nivèl nacional, amb una preséncia tant fòrta de la lenga. Pensi que vau mandar una letra per felicitar los responsables d’aquel trabalh per los encoratjar a contunhar.

S’acabarà lo 5 de genièr, i podètz encara anar veire!