Passatge de “Mai la taulado se miraio” a “Qu’un dous trefoulimen cour, entre que parèis”

Mistral evòca un objècte o una òbra d’art, reala o fictiva, descripcion sovent encastraia dins un cuente per donar de prefondor al sieu racònte e integrar, tornamai, de referéncias istoricas e literàrias

Los dos vèrses “Mai la taulado se miraio/ Dins lou vernis de la terraio” laissa a pensar qu’i son talament d’objèctes e de terralha de faiença que brilha e se presenta mai coma un miralh dins lo qual avèm l’impression d’èstre dins un palaci de glaças.

La precision dins la descripcion de “Se poudié, vous dirai, rèn vèire de plus bèu” accentua lo summum de la qualitat.

Mistral juga pasmens una elispi perqué totes an capit que s’agisse de ceramica e de faiença mas ne’n escriu ren los mòts. Ges de besonh amb totas las precisions d’artistas mèstres terralhiers que fa a la seguia, e subretot amb la localizacion “Mousteiren”.

E lo mòt “artisto” mòstra que lo passatge d’aquest Cant s’inscriu dins l’ekfrasis perqué sabèm pas s’i es agut efectivament de terralhas de dos dals mai famoses artistas de Mostier dins lo castèl d’Aiglun. A mai dins aquesta epopèa fictiva -que si basa sus de luecs, faches e gents totun ben reals- sabèm pas s’a existit efectivament un castèl (coma clarament sus la comuna vesina dal Mas), levat una barma fortificaia (granda mas qu’a ren de veire amb un “castèu”) coma o vesèm cuntat just après: “Dous Mousteiren, artisto-Ièri,/ De milo flous e refoulèri/ N’avien ourna l’esmaut: Oulèri,/ Que pèr acoulouri l’argelo èro un flambèu”.

Aquels vèrses fan coma la presentacion o quasi la promocion dal saberfar dals ceramistas e faienciers de Mostiers, vilatge gaire luènh d’Aiglun e famós de’n pertot en Provença e delai. Coma o faguèt en parlant de l’escultor Puget dins lo Cant IV. E Vernet al començament d’aquest Cant. E Mistral cita ja en particular un faiencier, ver artista, “Oulèri” qu’èra conoissut dins l’istòria d’aquest artisanat per aver un biais a talh per far brilhar de colors ce que decorava. Ce que dessenhava èra mirific “De milo flous e refoulèri” e mai “Que pèr acoulouri l’argelo èro un flambèu” que sembla bèl e viu gràcias al sieu Art, que l’engèni rèsta dins lo temps.

Aquels vèrses “E l’autre, lou famous Clerici,/ Rivau de l’agenés Palissi” permeton de precisar que l’art de faiencier es tanben partajat dins d’autres luecs dals Païses d’Òc coma a Agen. Coma un saberfar desvelopat per los occitans. L’autre artista faiencier qu’a laissat lo sieu nom dins lo temps “Clerici” es reputat, coma Mistral l’indica dins la sieu nòta en francés a la fin dal Cant.

La semblança de la pèl e de las venas d’una joventa, mòstra amb aquela comparason amb l’uman qu’aquel objècte d’Art poiria ben semblar a un rebat de la realitat coma una estàtua. Es coma per descriure la porcelana per exemple (que lo parangon amb lo viu explica l’origina dal nom, porcelana, coma la color de la pèl d’un porcèl), se ve dins los vèrses amb la descripcion dal saberfar e la tecnica “Ressourtien li trelus que soun four avié cue”, lo resultat n’es impressionant segon la descripcion “Coume li veno blavinello/ Souto la pèu di pichounello”, coma mai ver que Natura, coma lo retrach perfièch de cada detalh de l’uman. Permete d’evocar la preséncia de joventas dins la sala en resson.

Cada objècte permete de descriure un monde coma en “miniaturo”, en se, coma es mostrat dins los dos vèrses siguents amb “chasco” dins “E chasco assieto blanquinello/ Èro uno miniaturo à vous prene pèr l’iue!”.

S’agisse coma de far parlar los objèctes dins aquela observacion e descripcion: cu a poscut los far, coma, que a necessitat de biais per los realizar? Son tant de questions ligaias a partir d’un objècte per exemple?

Aquelas pèças d’Art an de tèmas importants, a l’auçaia de la tecnicitat emplegaia per los fabricar. De gents illustres per l’Istòria de Provença coma “Dins l’uno apercevias Clemènço,/ Fiho dóu Comte de Prouvènço/ Carle Segound lou Goi”, permete de nos assabentar de mai sus los Còmtes sobeirans de Provença.

Avèm la dicotomia entre Provença e França dins la seguia d’aquesta estròfa: “emé li mandadou/ Dóu rèi de Franço, qu’en mariage/ Vòu l’enmena: mai es lou viage/ A coundicioun que d’abihage / Elo se mostre nuso, e qu’i regardadou”. Lo sens d’aquesta frasa es mesclat, lo rei de França li fa quitar lo sieu país “Vòu l’enmena” e fa un pauc regde coma biais de demandar en mariatge.

A mai la precision “A coundicioun que d’abihage / Elo se mostre nuso, e qu’i regardadou// Se manifèste sènso deco” es desvarianta “se mostro nuso”, mas cu son los agachaires? Es la pintura de la terralha qu’es suggestiva, e que los qu’agachan en detalh veiràn la justessa dal dessenh, e de trebolants juecs de transparéncia, per far resson al costat sensual d’aquesta partia dal Cant introduch amb lo biais de far de las fremas e que se precisa amb lo renforçament de Fortuneta en particular?

La belèssa dal personatge e mai que segur de la sieu representacion sus lo supòrt de terralha es enauçat ansin: “Aucèu voulant cren pas la leco,/ Ni cristau lou soulèu”.

Avèm l’impression que Mistral cuenta una istòria dal quotidian que sembla mai vera que l’original dins los vèrses “l’ourguei de sa bèuta/ Doumtant sa crento rouginello,/ Adounc vesias la vierginello/ Que s’estrassavo sa gounello,/ Cridant: “Sara pas di que m’ague defauta,// Pèr un camisoun, la courouno/ Di flourdalis!”. L’aspècte comic es present dins la supausaia malparaia de Clamença. A travèrs aquesta anecdòta risoliera -amb una maniera de dire de cada jorn- de pudor contrariaia per un accident material, non l’empacharà d’èstre coronaia regina de França. Aquela descripcion, qu’a ren de veire amb l’epopèa en se, coma Mistral li platz de nos en presentar tant, se fa a partir d’una quantitat mas aicí totes los elements son pas detalhats, e se pausa l’atencion just sus “uno [assieto]”, que pilha ben coma entraia, l’objècte introductor general: la terralha. En aquò s’inscriu ben dins l’ekfrasis.

Es lo meme procediment quora l’autor passa a una autra descripcion, d’una autra sieta probable “Après, paurouno!/ Lou pintre terraié, pèr contro, avié chausi/ La damisello de Manosco/ Pudico tant que passè l’osco...”. Es l’ocasion de semenar lo dobte sus lo biais d’èstre pudic en cuntant una istòria, aquela de “Voulandeto”. E benlèu ben de dire que lo rei francés, Francés Primier es passat a Manòsca, renforçat probable per la conclusion “mai de Manosco/ L’antique ounour mountè d’uno osco”.

Qué referéncias decide de metre en relèu

Mistral decide de metre en valor las istòrias de coblas qu’an complèxas o qu’an d’empachas. E en particular ce que mete en scèna de trobadors.

Coma venèm d’o veire la filha dal Còmte de Provença, rèsta un problèma limitat. L’istòria de “Voulandeto” es tragic mas i es pas de relacion de cobla. Al revenge, lo costat cavalieresc es accentuat a partir de la tèrça istòria.

Son tant d’ipotèsis de sortia dal conflicte entre Calendau e Severan a prepaus d’Esterèla.

Passam a una tèrça sièta “D’uno autro assieto dins la closco”, que permete de desvelopar lo tèma orientalizant que los artistas de l’epòca romantica n’an revisitat los tèmas. Aicí la mesa en esclavatge d’una jova provençala per los maures e lo sieu promés la desliura set ans après: “Flour dóu païs, jouino e braveto,/ Li Mouro raubon Escriveto; / En àbi de roumiéu, soun nòvi, après sèt an,/ L’a destraucado: pèr li moure/ Au grand galop vesès s’encourre/ Lou gai parèu, e sus sa tourre/ Se derraba li péu lou prince courdouvan”. En trama se pensa quasi a Esterèla empachaia per Severan de viure lo sieu amor amb Calendau, qu’après aver passat de temps a se perfeccionar e a cambiar (coma de vestit), pòl la salvar. “L’Escriveto” es una cançon populara de l’airal dals païses d’Òc.

E va creissent amb lo desvelopament encara mai gròs de la legenda de “Sermoundo”. Sembla d’èstre aquí una reconstruccion perqué dins los faches, se sap que la dòna Saurimonda se separèt de Raimon e se remarièt. E dins la vita dal trobador Guilhèrme de Cabestanh, sabèm qu’a costeat Aymar de Mosset (tresen marit de Saurimonda). Guilhèrme a segurament subreviscut a Raimon senhor de Castèl Rosselhon, afirma lo medievista Michel Zink. Mas la sieu vita legendària repilha lo motiu dal “còr manjat”, largament difusat en Euròpa a l’Eatge Mejan.

Lo còr manjat es una legenda que lo tèma es l’amor. L’estructura de basa mete en scèna un triangle amorós. Lo galant se fa totjorn tuar a la fin e, per rusa, lo marit fa manjar lo còr dal defunt amant a sa dòna. I son diferentas versions escrichas entre l’Eatge Mejan e lo sègle XIX.

Stendhal va contribuïr a repopularizar aquela istòria en ne’n far una novèla dins De l’amor, en 1822. L’epòca medievala es un temps d’inspiracion granda per los artistas romantics. Mistral sap benlèu qu’es una legenda encara transformaia e ne’n juga benlèu, perqué fa pas dire a Calendau que lo decòr dins la sièta es lo castèl de Rossilhon, levat la citacion en occitan medieval dins las nòtas s’i raportant en francés. Entreten coma lo dobte se l’istòria se passa en Provença o non, perqué Guilhèrme es originari de fach de Rosselhon, en Catalonha nòrd. Mas lo vilatge provençal de Rossilhon (benlèu juec de mòt per mostrar la familiaritat lingüistica entre aquestos airals?) s’es apolerat d’aquesta istòria per ne’n far la sieu version provençala. Pròva qu’aquesta trama d’istòria a viatjat fòrça.

Mistral fa doncas una elipsi e va directament a la fin. Mas per capir cal saber que Raimond èra un grand caçaire, laissava cada jorn sa frema. S’enueiant de lònga, Dòna “Sermoundo” rescontrèt Guilhèrme de Cabestanh, engatjat per emparar a èstre un bòn chivalier. E lèu venguèron amants.

Calendau agacha doncas una sièta que representa aquesta istòria. Calendal es dal temps d’un past e retrobam lo costat alimentari amb “Pièi, dins uno autro, mèste Oulèri/ Avié retra lou reboustèri”. E, de fach poiria èstre una version tragica de la fin de l’istòria entre Esterèla e el en causa dal marrium de Severan. Permete de laissar lo suspense dins l’epopèa, sensa saber coma va s’acabar. Se vei dins la seguia, après la mòrt dal trobador, seguia cruèla, amb lo còr de Guilhèrme “De Sermoundo manjant lou cor de soun ami./ Ai! talo ourrour noun s’imagino:/ - Coume as trouva la sóuvagino/ Que t’ai cassado à la bourgino?/ ie vèn tout-en-un-cop l’espous, traite enemi”. Calendau sosten l’amant en dire “l’espous, traite enemi” coma non respectant la sieu dòna, e tròba qu’aquest mariatge es injuste. Coma Esterèl amb Severan, que s’i juga de comparasons de contunh en filigrana.

E mai l’aspècte tragic, faguent pensar que tot es perdut, e que rèsta que lo marrit marit, es “De Cabestang toun calignaire/ Acò’s lou cor - Elo, pecaire!/ Subran cujè mouri... Mai en un mot largant/ De tout soun òdi lou deliéure: / Talamen bon que jamai viéure,/ Respoundeguè, ni jamai béure/ Me levara son goust! A noun plus, lou bregand// Se precepito emé sa lamo/ Pèr la clava... La pauro damo,/ Nèscio, fuge au balcoun e cabusso eilabas”. Ce que poiria èstre una fin d’Esterèla tanben (mas ela es pas “nèscio”). Ja que lo castèl sieu es plus realament d’ela e qu’a ja degut recular en fugent. L’utilizacion dal mòt “bregand” fa pensar als òmes dins lo castèl d’Aiglun. La scèna se poiria i passar, d’autant mai qu’es question de manjar per un sopar festiu “la drihanço” e que se parla de sièta.

Calendau vei mai una sièta que li trai l’uèlh per nos la descriure, en dire que cada sièta es un tròç de vita e d’aventura per relançar l’interés, perqué senon comença de far redicha (o avèm l’impression que Calendau a fam e agacha las siètas desesperadament vuèias, mas es pauc probable, levat per donar un aspècte seriós d’instruccion mas en meme temps per far languir Calendau). Se polèm demandar se d’aquest biais Mistral cèrca pas de nos far integrar al sens imajat (per la boca via la sièta) un molon d’elements de la civilizacion nostrala: “D’uno autro assieto la pinturo/ Representavo l’aventuro”.

Aquesta aventura dòna una autra ipotèsi de sortia dal problèma entre Calendau e Severan rapòrt a la dòna d’Aiglun, amb la tolerància.

Los trobadors son a l’onor perqué Mistral va parlar alora de Raimbaud de Vaqueiràs. Aquel provençal se faguèt joglar e foguèt admès pròche de Guilhèrme dals Bauçs, prince d’Aurenja. Clinh d’uèlh amb l’epopèa e a la dòna d’Aiglun de la part de Mistral, coma o avèm ja vist dins d’autres Cants. Aquest trobador anèt pi a Montferrat dins l’actual Piemont veire lo sieu marqués Bonifaci. Òste privilegiat, venguèt un dals primiers trobadors e s’enamorèt de Beatritz, sòrre dal marqués e esposa d’Enric del Carret. Aquela recèrca personala ajua a capir lo sens d’aquestes vèrses “Dóu valènt troubadour Rimbaud de Vaqueiras,// Quand lou marqués Don Bounifàci/ Lou deçaupè, - qu’en bono gràci/ Dourmié contro sa sor, la gènto Beatris/ De Mount-ferrat: d’abord chancello/ Se lou foulas e la dounzello/ Noun dèu feri... Basto, li cèlo / Emé lou siéu mantèu, e, plus sage, n’en ris” perqué sabèm pas completament a qué subjècte se refèra “Lou deçaupè”. Mas justament d’aquesta esitacion, probable es Raimbaud que deçaupèt lo marqués, avèm lo resultat de la magnanimitat dal marqués.

Dins la descripcion d’una autra sièta, encara (benlèu los servicials fan desfilar la terralha per ostension?), se capisse l’importància grandarassa acordaia, per Mistral dins aquesta epopèa, als trobadors. Fa parlar Calendau en veire lo dessenh de tres trobadors d’airals diferents dins los vèrses “Tres galant, Savari de Mauleon, Jaufret Em’ Elias Rudèu, fan rodo/ Autour d’uno damo que brodo”. S’agisse d’un trobador minor, Savari de Mauleon nòble e trobador peitavin, seguit d’un autre mai famós Jaufret Rudèl de Blaia pròche Bordèu, conoissut per l’Amor de lònh. Perqué justament, lo Romantisme al sègle XIX s’es apolerat en quantitat de la legenda de Rudèl. E lo tresen trobador, que Mistral es ben entressenhat, parla tanben d’un omonime que sembla totun de pas èstre de la mema familha Elias Rudel dich còmte de Brageirac. O vesèm dins los vèrses que mèton en scèna una sièta que mòstra la magia de Morgana, personatge que permete de s’inscriure dins la continuïtat de la legenda artusiana de la Taula reonda: “Èro descricho aiour l’engano/ Dóu femelan, nosto Mourgano”. L’image de la frema, aquí es negatiu. L’allusion a Morgana, amb lo possessiu “nosto”, poiria èstre vista coma lo marrit costat d’Esterèla tanben.

Lo costat magic de la dòna, frema polerosa, se vei amb la sieu fòrta capacitat d’atrivança e de seduccion -coma Calendau que direm “mes a l’espròva” amb la temptanta Fortuneta-. Se liege aicí: “Elo, emé d’iue mourènt de brodo, /Bouqueto fai à l’un, tèn l’autre dins la ret // En ie pourgènt sa man amigo,/ L’autre amourousamen caucigo,/ E chascun, embria, crèi d’èstre lou mignot”. La dòna es la pèça centrala. E es pauc probable qu’un tal dessenh trobadoresc de faiencier mosteirenc ague existit realament. D’aquí lo renforçament de l’idea d’ekfrasis.

La seguia de descripcion contunha amb una sieta totjorn (pas de dorca ni de sopiera) mas Mistral parla de la sieu talha, coma equilibraia, faguent la mejana entre totas mas istòrias dintre las siètas: “D’uno autro assieto la mejano,/ Enfin, avié pèr estajano”.

Li mite de la regina Joana a marcat Provença tota (tal pònt de la regina Joana, tala legenda a Ròcasparviera en Gavotina de la Contea de Niça...), e Mistral recupèra aquel personatge que va a talh amb l’estil literari romantic “Sa Majesta la rèino Jano/ Entre si camarlen e page cafinot:// Souto lou pàli, magnifico,/ En Avignoun se justifico,/ Poulidamen, davans lou papo Clemènt Sièis,/ D’avé trama ‘no mort crudèlo/ E trena meme la courdello/ Pèr soun espous”.

Es l’ocasion per Mistral d’assabentar tanben lo lector sus l’istòria reala de frema de la regina Joana. Es un biais de veire una autra solucion de fin al problèma amorós d’Esterèla, tuar lo marit. Perqué dins l’Istòria quora se morèt lo rei Robèrt de Nàpols, Joana, qu’avia que 16 ans, eritèt dals territòris de la familha. Mas avans per los sieus sièis ans, èra estaia mariaia per de rasons diplomaticas al cosin Andrieu d’Anjau, qu’avia que sèt ans (filh dal rei Carles d’Ongria). E l’union dals dos nòbles sembla d’èstre estaia desagradiva, qu’avian de caractèrs e gostes opausats. Faguent pensar a Severan lo brigand e la dòna d’Aiglun rafinaia que cèrca lo chivalier de prètz. Lo sieu marit qu’avia de pretensions sus lo tròn per èstre coronat amb la sieu esposa Joana, foguèt pi assessinat e se pensa que Joana comanditèt l’execucion.

Mas coma ditz Mistral la sieu belèssa legendària fa que sembla simplament per la sieu preséncia aver embelinat los que la vèson “mai es tant bello/ Qu’un dous trefoulimen cour, entre que parèis”. De saber que se dal temps de l’istòria, coma nos l’indica Claude Mauron, lo divòrci èra interdich, aquesta istòria pròva qu’i es pas que la mòrt per sortir d’un mariatge dins l’istòria occitana perqué Joana aguèt fins a quatre marits que totes foguèron pas assessinats. Laissat un tablèl de las ipotèsis dubèrt sus totas las solucions possiblas. Mas Calendau a promés a Esterèla de seguir un camin d’òme de valor, doncas, coma far sensa tuar Severan?

Passatge consacrat a la dança, l’integracion de cada dança dins lo ritme dal poèma. Mistral capita aicí de nos faire sentir e veire la música e los movements de la fèsta populara provençala

Coma Mistral fa dire a Calendal, lo debanar de las siètas tròba una fin al bòn moment, per non alassar lo lector “E i’ avié, coume acò, toujour que mai galant,/ Uno sequèlo d’episòdi/ Que de li dire vendrié ‘n òdi...”.

Se tòrna a la descripcion de ce que se passa d’un biais larg “Di taulejaire lou senòdi”. Mas lèu l’ambient deven mai precisament erotic: “Sèmpre mai, devenié libertin e brulant.”.

I es un costat estetic de belessa dins la descripcion que prepara a las danças, l’energia que s’adoba per dançar “Coume de giscle d’esmeraudo/ Voulant dins l’atmousfèro caudo”. Lo fuec de l’amor es abordat d’un biais poetic amb lo parallèl entre insèctes e umans: “Milo luserno fouligaudo/ Crotisavon si belugo; e d’uiau de calour”. L’ambient es mai precisament “fouligau(do)”. Sentèm se raprochar lo costat desordenat, e tanben bestial dal costat uman.

La fèsta se prepara per los juecs d’aiga presentats ansin coma visibles e audibles: “De-fes, quand la risèio folo/ Toumbavo, claramen ausias lou brut di font/ E di jo d’aigo”. Los vèrses “e d’espouscado/ Venien sus li gauto enfioucado,/ Traire, de-fes, sa refrescado, E sus lou fio di gauto aquéu fres èro bon” laissan a pensar que ja lo past a rescaufat las gautas, las caras e qu’i es un moment de flotament après aver l’estòmegue plen.

Sembla i aver una descripcion dal juec de la seduccion, coma un anar d’aiga que circula, cala, fa de gotetas, fa de ben a se (coma a un òrt), que brilha: “Uno oundo serpentino e puro,/ Oundeto cascant de l’auturo,/ Pèr diferènt regòu, esgaiejavo l’ort;/ Aqui s’estalouiravo en mueio,/ Eila dardaiejavo en plueio”.

E dins los vèrses siguent i es coma un juec al cat e a la rateta: “Pièi dins lou bos o dins la brueio/ Jougavo is escoundudo, en abéurant si bord”. Benlèu per evocar las coblas e los molons de gents que va çai e lai.

Los autres senses son a l’aunor amb l’audor: “De tousco de planto óudourouso,/ Jaussemin, roso, tuberouso, / Escampavon en l’èr sa deliciouso óulour, En l’èr sus la troupo afebrido; E la fleirour di cantarido,/ Que pèr li frais èron nourrido, / Mesclavo sa coutigo au treboulun de flour” que remanda al perfum al principi dal Cant “La ciro, bluio, roso e blanco,/ Brulo, óudourouso, sus li branco/ Di candelié massis”. Las “tousco de planto” poirian ben èstre las bèlas joventas presentas,e las audors caduna de las presentas amb un perfum particular.

Lo cambiament se revèla amb l’intervencion de Severan, transformat coma en castelan digne “- Après li joio de la panso,/ Vènon d’à poun bricolo e danso.../ ‘Disès pas coume iéu? lou castelan faguè” que convia lo monde a lo seguir. Es coma lo menaire de ritme. De’n primier son las danças collectivas que vesèm.

La primiera dança es “lou Brande di Gusas”. Lo nom fa resson als brigands, e es d’alhors benlèu en clinh d’uèlh ironic que se comença per aquesta dança.

“Vèire la car jouino e poulido/ Batre lou sòu entrefoulido,/ Es uno voulupta coumplido/ Ounte l’ome bèn na toustèms s’embriaguè” nos indica que i son ben de joves, enfin la forma feminina indica que i son subretot de joventas.

Los vèrses “An! li cepoun de la vidasso/ Anen! li Fraire de la Tasso” fa pensar que los brigands son de vièlhs amics e que son benlèu mens rafinats e mens joves, es un apèl a la frairia de brigandatge per dançar. Los vèrses “Tóuti, d’un bon oustau fasès veire que sias!...- N’i’avié de rèsto: caud e rouge,/ Aqui se drèisson dès o douge” fa pensar coma a de valors positivas, “bon ostau”, la precision “caud e rouge” es benlèu mens valorizanta coma per descriure que son plen d’arcòl, mas lo nombre “douge” fa coma una variacion negativa dals apòstols de Jèsus. Lo cant “En entounant un cant ferouge, / E s’arrapon” fa pensar que son embriacs e qu’an d’a besonh de se tenir per demorar dreches. Lo nom de la dança es lançat “- Dansen lou Brande di Gusas!”. Coma per indicar coma se deu far la dança en totes.

Mas coma un precaucion, per explicar, las tres estròfas sigentas començan totas per “Mai coume fau pèr faire un brande,/ Au diable, zóu! fau que se mande”. E après i es una variacion de cada element de vestiment que se lèva. Lo monde se mete d’aise per dançar, mas un pauc de tròup.

Los dos primers paragrafes s’acabant per “-Dansen un brande fòu, lou Brande di Gusas!” coma per s’entrainar cadun dins lo ritme. Coma per mostrar lo costat ciclic dal ritme.

Lo costat desordenat es relevat per lo besonh de dire dal còmte “Alto! Derroumpeguè/ Lou Comte. Avans de traire i flamo/ Vòsti camiso e vòstis amo”. Lo menaire de dança, signala benlèu tanben una pausa avans de far contunhar per una segonda dança.

Los vèrses “- Daut! à-de-rèng, coume à la voto! / Tricoutas-nous uno Gavoto...” fa un recòrdi dal rapòrt entre lo país alpenc e aquesta dança, qu’es coma una glòria per los locals de la dançar. Un passatge obligat avans de passar a autra causa. Lo vèrbe “tricoutas” dòna l’impression de far un trabalh musical lent amb doas agulhas coma los dos genres ensèms.

Dins lo tròç “E’m’ acò Balandran, musicaire en umour,/ Pren lou vióuloun; e d’aboundànci,/ Ispira meme pèr lou lànci/ Di vin dóu Rose, jogo l’ànci,/ Jogo la petelego e lou ruscle d’amour” vesèm qu’amai los jugaires de musica, jugan de violon, e son chocs. E que l’objectiu es de donar enveia e de favorizar “lou ruscle d’amour” per que lo Còmte espèra que la trapèla sieua calarà sus Calendau. Après la fam alimentària es una autra forma de fam que se cèrca de crear.

Cada genre se fa fàcia “Li cavalié, lou poung sus l’anco,/ Fan vis-à-vis i raubo blanco” e vesèm l’image de la dança, la posicion. Lo tèrme de cavalier es interessant mas sèm luenh de l’esperit cavalieresc.

L’enveia de dançar es coma una furia marcaia per “Tout ie prus; afouga, trepon sus lou couderc,/ E treparien sus d’avaussiho!...” mas Calendau pilha pas part a la dança “Mai Calendau rèsto en sesiho”. Sembla de pausar problèma perqué segue pas la banda coma se vei, marca la rompeüra ja dins la fèsta, e cerca de provocar Severan “Gueirant lou Comte, que moussiho...”.

La reaccion de mai d’un es immediata: “Menestrié, menestrié, ço cridon, chanjo d’èr!”.

Lo juec de la seduccion contunha, los òmes, brigands, son preissats mas las fremas contunhan de dançar per far montar la tension “E coume pres de la cigalo,/ Danson la vivo Martegalo/ Zóu toujour! Li balaire, afama de poutoun” e se vei que dins la dança s’agisse de far quasi un poton al passatge, coma en se frustant, rasant (e fregant). Mas es al limite de la desorganizacion amb “Voulien rauba si balarello/ Mai, lèsto, li calignarello,/ En ie dansant la Fougnarello,/ Esquivavon lou bais coume d’Esperitoun”. Lo nom de la dança d’alhors ven de “fonhar”, coma per dire que son elas que blòcan per lo moment. Se polèm figurar lo moviment de fàcia a fàcia es esquiva.

Es renfortit la puaia de tension amorosa amb “La fèbre dóu plesi mountavo,/ Noto’à cha noto, soun óutavo” que va amb l’autessa musicala de las octavas. La musica acompanha lo ritme sentimental. La Natura es retengüa en cò dals òmes, mas plus dins la Natura de las bèstias coma se vei dins “Dins la ramo di roure e di pin, amoundaut/ Trasien li tourtouro tendrino/ De dous murmur; la fam gourrino/ Rendié li caro fouscarino;/ Intravo dins li veno un delice mourtau”.

Es alora que s’individualiza la dança, es lo moment que cada persona se pòl metre en davans. Amb lo sieu biais, la sieu vita, lo sieu gaubi e la sieu presentacion avans. Après las danças de grops que èran avans. Ja s’illustra Flamenco que lo nom fa pensar a “Flamenca” de l’eatge mejan “- Arrèire tóuti: vèn Flamenco./ Grando, d’iue blu, tarascounenco”, una bèla frema, mas la precision “Avié caligna d’ouro, e segui pèr foulié/ Un bèu tiraire de granado / Que l’avié d’ouro abandounado: / Superbo, mai desvergougnado” fa pensar a una paura filha qu’a tombat dins la prostitucion. Lo costat objècte se vei dins lo vèrs “Au Comte Severan èro ço que falié” coma s’èra una aisina.

S’illustra pi una frema qu’a lo nom de “Tibour” que fa pensar a la dòna dal Prince d’Aurenja que ditz “Voulès, aro, qu’assaje/ Un brout de Rigaudoun, messiés? - cridè Tibour”. Avèm l’impression que sòna Calendau.

La temptativa de corrupcion de l’amor de Calendau sembla organizat. O vesèm amb aquesta nòva intervenenta que s’ajusta a Tibour: “- Nàni! perqué sian alargado,/ Faguè Malen quàsi empegado,/ Se dansavian la Revergado!...”. Lo nom de la dança es clar, s’agisse dal moment que se lèva la gonèla. Per èstre enfin mai explicita, rapòrt als autres òmes qu’an un trin d’avança, son quasi patanuts (s’èran levats quasi totes los vestits avans), Calendau non reagisse.

E, ce pensa Malen (que fa pensar a mal, malin), arcolizaia, en conclurre que “L’Abat de la Jouvènço aqui barbelara”.

Una frema basta pas, ne’n cal doas per Calendau “li dos arrouganoto,/ D’un pas egau marcant la noto,/ Boumbisson: li regard li seguisson, ardènt.” es coma una etapa d’assag per lo chivalier, mas resiste Calendau. Meme après “Coume d’aucèu, coume de fado,/ Prenon en l’èr soun abrivado./ A ço que laisson vèire emé si gavelet,/ Au pur countour di cambo fino/ Que se destapon, l’iue devino/ Que dèu la formo èstre divino” mas desapareisson, estranh “Hopo! en un virouioun acabon lou balet,// E desparèisson li panturlo”.

Es per far venir melhor dins la scèna Fourtunèto. Ven d’un país de Provença quasi exotic, quasi oriental, e un pauc salvatge encara coma se vei dins la sieu descripcion “mai la bruneto/ Qu’èro noumado Fourtuneto: / - A iéu! dis. E d’un mot ie tanco sa prusour.// Aquesto, ardido aventuriero,/ Èro nascudo à Couloubriero,/ Dins li mountagno Mauro, un nis de Sarrasin./ De Couloubriero à Roco-Bruno, / Païs de bos e de feruno”.

Lo passat sarrasin que se pensa que trèva dins lo país de las Mauras arriba a talh per atrivar, benlèu, l’interés de Calendau.

Interpèla directament Calendau “- Fau que te danse uno Mouresco”, lo nom de la dança es coma per renforçar aquel aspècte exotic e benlèu atrivant. E fa benlèu pensar a la bevenda arcolizaia per embriagar.

E la frema contunha “Iéu!” e li anóncia, mai poeticament que las autras, amb una introduccion per explicar “e veiras coume se tresco/ I païs dóu soulèu”, la calor dal solelh es evocaia, coma l’amor. Aquí se sente que Fourtunèto a un pichon qualqua ren per Calendau. Serà benlèu la filha que rentendrà, coma exotica, entre totas aquí?

Lo nom utilizat per parlar de Fourtunèto “l’escamandre diguè/ A Calendau...” es clarament sensa retengüa. “Balandran! Jogo/ L’èr de l’Abiho, e ‘n pau de fogo!”. L’idèa es de metre lo fuec “de fogo” e la dançaira segurament deu semblar al vòl de l’abelha dins los sieus moviments.

Ren que lo nom de l’ària de la musica es aquí per dire que lo ligam a la Natura es important, meme dins las relacions umanas. Coma per ipnotizar Calendau, l’abelha espèra ne’n far lo sieu mèl. O alora per pónher e caufar coma la ponhura d’una abelha (mas l’abelha a pónher, si mòre).

“-/ Adounc la musico, analogo/ Au vounvoun de l’abiho, en trin se meteguè”, lo biais de dançar de l’abelha es fach per Fourtunèto “Sus Calendau mut, impassible/ Elo, espressivo à l’impoussible,/ Escampè tout d’abord, à long rai, la langour/ De si grands iue negre” amb la mesa en valor ja de l’agach.

Es Fourtunèto que dins la dança es esmogüa coma s’imagina amb lo zonzon de la tèsta que vira! “En aio, pèr fugi l’abiho/ Que vounvounejo à soun auriho,/ Revèn”.

Se desvestisse dins lo ritme de la dança “e soun capèu, bourda d’un galoun d’or,/ Sa catalano blanquinello/ Arranco e jito” e contunha de dançar: “li trenello/ De sa courolo, pèr anello,/ Vouguejon, enterin que fai sis estrambord...”.

E contunha dins la dança “Mai a bèu courre: sènt la bèsti/ Que s’enfourniho dins soun vièsti...” capissèm d’un autre biais l’image de se desvestir qu’explica lo nom de l’ària ce que fa que “D’esfrai censado folo, arranco soun droulet”.

Capissèm mai l’image de se desvestir, malgrat la resisténcia de Calendau: “Au valènt drole aro arrouganto/ Fai la bèbo, aro suplicanto/ Lou bèu; aro, en courrous, ie planto si vistoun” mas sembla d’èstre tanben una amenaça “Semblable en dous coutèu; o, palo,/ Dins li souspir aro se chalo...”. Coma coma bufar lo caud e lo frei dins una relacion de seduccion.

E lo son de l’ària tòrna sus lo davans, coma dins una cadença coregrafiaia e reglaia “Mai lou vounvoun de la mouissalo/ Au dansun tourna-mai encagno- si petoun” e lo diminutiu “peton” rendre la dança graciosa pasmens, coma coregrafiaia amb atencion. Se desseparant de las fremas d’avans.

Aquest biais de far s’encaena sus un moment sensualissime: “Oh! i’a qu’un crid e qu’un eslùci,/ Quand, bruscamen, coume un destrùssi,/ Elo, mandant li man à soun boumbet ounden, / Se descourdello,tempestouso”. Es coma se la fola reagiguèsse d’estonament. Mas es a pena un clinhament de parpela “Que fai parpeleja lou jouine Cassiden” malgrat una part d’intime desvelaia: “E laisso reboumbi, la touso,/ Uno espelido vouluptouso”.

Sèm al climax, sembla dal Cant. I cresiam pas, sembla, mas o a fach.

Mas après l’estròfa que sembla un autre nivèl de la dança: “Noun! s’agis plus de pantoumimo! / La desbadarnado trelimo/ De faire crida sebo à l’insensibleta/ Dóu juvenome: fernissènto,/ L’iue flamejant, li dènt crussènto,/ Estrasso tout, e trelusènto/ Se lanço, dins lou nus de touto sa bèuta!”.

Mas Calendau impassible coma un chivalier a l’assag, sembla se drevelhar tot d’una per èstre coma un fòl, el alora, a aquel moment e solament aüra reagisse, levat avans per observar de siètas. Se vei dins “Subit, coume un perdu s’aubouro,/ Lou poung en l’èr, la caro bourro,/ Subit, coume un perdu s’aubour o Calendau: / - O bourdelage infame! Crido,/ Se pòu?. Se pòu qu’uno nourrido/ D’arpian; de bagasso abourrido,/ Fague caramentrant e tripet dins l’oustau”. Es tot lo realisme que tòrna e la fin de la poesia sensuala que s’acaba. E va rompre la fèsta.