Lo libe sus l’ensenhament de l’occitan davança… Rebat de l’experiència nòsta, mes tanben de la deus que nos an plan volut contar la lora. De la responsa possibla a la question «Qué volem per l’occitan de doman?», vaseràn prepausicions pedagogicas. Un guia possible per los ensenhaires, los pairs e los joens…

Aquí quauquas ideias gessidas d’aquí enlà.

***

Sembla, a còps, que s’estira l’ideia que la cultura d’Òc es prauba en ressorgas, hòrt mei que non pas la cultura francesa…

Una soscultura inferiora, folclorica, un de mei possible un còp gahada la «grana cultura classica francesa». Un de mei a costat deu necessari.

Sufís, per sentir aquò, de se presentar com professor d’occitan: començatz per díser «professor», silenci, pui apressatz «d’occitan». Lo silenci se muda en un arríser trufandec que se pòt pas guaire estujar. En devath d’aqueth arríser, l’ideia que tot aquò es pas qu’un jòc folcloric, pas vertadèirament seriós mes que fin-finau ne hèi pas de mau a digun.

En tot venir de gents que non coneishen pas arren de la cultura nòsta, i pas de que s’estonar: es la consequéncia de sègles de desvalorizacion e de silenci organizats. Com puiré i aver autes imatges que non pas lòcs comuns e messorgas…en tota bona fe!

Mes son los quites professors d’occitan que, a còps, hen passar la causa, shens ic díser e probable shens ic saber. Un sentit d’umilitat, de resignança, una feiçon de baishar lo cap, cap a un interlocutor tant segur d’eth-medish…Un sobre de vergonha? Un sobre de desvalorisacion culturau tant viscuda e integrada que n’es vasuda casí inconscienta?

Me remembri d’una regenta de classa bilingüa que m’explicava que ne hasèva pas escríver en occitan los mainatges, atau de non pas mesclar dab lo francés…Alavetz, li dishori «De qué hésen los drollets en occitan?

— Òc! me responot, guardi l’occitan per los maines aisits on i a pas besunh d’escríver: arts, cants, espòrt eca…

Atau la lenga es tirada deus maines d’on puiré aver una portada de las granas sus la formacion intelectuau deu dròlle: la creacion literari o l’istòria…

— Mes, dishori jo, van pas descobrir la cultura occitanalos dròlles?

— Aquò rai, me responot, auràn lo temps quan siin grans, peu moment fau har lo programiescolar!».

Atau! Nada soscada sus l’Istòria, lo «roman nacionau» a la mòda de Michelet es ensenhat com una vertat de non pas criticar a maugrat que sii faus e vergonhós cap la cultura nòsta.

Lo programi, vos disi!

Mes egau, qué puiré justificar atau la superioritat deu francés sus la lenga d’Òc?

— L’arreculada istorica? Mes la cultura d’Òc existís dempui tant de temps com la cultura francesa. Las duas lengas son gessidas deu latin, tant com las autas lengas latinas e au medish moment.

— La riquessa literària? Mes la creacion literària occitana es autant rica com la francesa. A l’Edat mejana, estot la lenga nòsta que lusit e estot la referència deu monde cultivat… en aqueste temps, estot la cultura d’Oil que s’inspirèt de la nòsta! Las conquitas francesas n’an pas arrestat la produccion literària, i ajot sonque en partir deu sègle XVII la permanéncia deu besunh de deféner la lenga …Aquò’ s maishant per la produccion en lenga nòsta?

Miracle benlèu, mes la literatura d’Òc se perseguís dinc au sègle XXI shens nat estanc, dab una certa complementaritat dab la cultura d’Oil.

— La cultura populària es particularament rica e diversificada: es un gatge extraordinari per la pedagogia e aquò dab una pertinéncia istorica vertadèira. Ic devem aus collectaires deus dus sègles passats, pressats de gahar davant que morrissin, los sobres de lenga, de musica e en generau d’etnologia. Aquí, solide, avem de portar a la cultura d’Oil, que probable estot tant rica deu son temps, mes qui s’en remembra? La cultura populària d’Oil estot boishada per la deus «saberuts»?

Fin-finau, i a pas cap de rason objectiva de desvalorizar la cultura d’Òc, per rapòrt a la lenga d’Oil, manca aqueths òrres rapòrts de poder. La dominacion es donc subjectiva: un sentit enrasigat de longa dempui los cinc sègles de dominacion. Jà, quan lo rei Carles VII conquistèt Bordèu, exigit que lo trèitat de redicion de la ciutat sii escriut en francés e non pas en gascon! Aquò se passava en 1453! Pensatz qu’avem ajut lo temps de baishar lo cap e de s’autò-persuadir deu nòste flaquèir!

Lo trabalh per se tirar de la vergonha es pas acabat, quan nos pareisheré que lo camin estot hèit dens las annadas passadas. Aqueth sentit vergonhós damòra en devath de las paraulas o de las cançons de denonciacion (cf Martí e los autes). Nosauts, defensors de la cultura d’Òc, qu’èm tots d’acòrdi per l’escampar au borrier de l’istòria, mes enter ic voler e ic har, i a lo çò de nòste que contrarolam pas, lo sentit impausat dempui cinc sègles qu’avem integrat au mei prigond. Lo tirar de nòstas pensadas es pas tant simple…

Egau perqué causir enter las duas culturas, pui que los dròlles an l’escasença de poder profieitar a l’encòp de l’Òc e de l’Oil?

De feiçon mei generau, qué puiré justificar una ierarquia enter las lengas? Las vias umanas de la pensada son egaus de pertot: tot lenga mia cap a una pensada universala.