Albèrt Alcaine, vesin de Lhèida, hè ueit ans que metec en marcha un projècte entara potenciacion dera lengua pròpia d’Aran. Coneishec era Val d’Aran, s’enamorèc deth territòri, dera montanha e dera lengua e volec testimoniar aguest apassionament damb un compromís, e atau neishec er Institut Aranés, qu’a viatges ei confonut damb er Institut d’Estudis Aranesi, e d’auti damb er Institut d’Aran (d’ensenhament segondari) però qu’ei ua estructura diferenta.

Çò de mès destacat son es classes d’occitan aranés que s’oferissen a diuèrsi nivèus. Hèn corsi autodidactes entà premanir as alumnes entàs examens des nivèus A1-A2-B1-B2. Son autocorrectius, er alumne non a de besonh d’ua assisténcia contínua: “ei coma se comprèsses un libre e en casa hesses es consultes”.

I a quate corsi mès orientats entàth professorat non universitari; se diden 1-2-3-4. Son corsi de 30 ores qu’an un reconeishement de mèrits en diuèrses institucions. Er Institut Aranés expedís certificats pròpis que servissen entara borsa de trabalh, oposicions…

Impartissen tanben es nivèus A1 (90 ores), A2 (120 ors), B1 (40 ores) e B2 (110 ores) deth Marc Europèu de referéncia. Son orientats entath public en generau. Son reconeishuts per diuèrses institucions.

Damb aguesti corsi, er Institut Aranés mèrque eth camin entà dar respòsta ara grana demana, ar interès que i a per aranés. Son ua solucion.

Es principis rectors der Institut Aranés diden qu’a d’ester gratuït entàs usuaris e qu’a d’èster un trabalh de volontarisme entàs professors, dinamizadors, monitors…, sense crubar. Ei entrega desinteressada pera lengua. Ara i a sèt volontaris collaboradors. Eth lideratge ei compartit, es decisions les prenen entre toti es volontaris.

Entre toti es corsi, gratuïts, supèren es mil cent alumnes. Un des professors qu’auien ère Tònho Castèth. “Tònho ère molt actiu; damb eth auiem arribat as 1700 alumnes”. En morir Tònho er Institut se’n ressentec.

Son ua ONG dera lengua e gràcies ad açò an licéncies gratuïtes entà quauques aplicacions (BOTS) qu’elabòren es respòstes. Compden fòrça damb era Inteligéncia Artificiau entà dar respòsta as demanes. I a fòrça respòsta automatica. Pòden oferir correccions automatiques a documents escrits; açò ei fòrça immediat: “I a mès problèmes damb era oralitat”. Er ordenador repartís eth trabalh entre toti es volontaris e priorize as alumnes en foncion dera participacion. I a causes que s’endarrerissen, però s’er alumne a ua actitud activa era maquina respon e tot tire endeuant. Receben un promiei de 200 mails diaris.

An creat ua aplicación de debat entà estudiants d’aranés. A eth nòm de “Tiò” e servís entà practicar dehòra des aules, crear debat… se propòsen tèmes e se van plantejant opinions.

Es dimèrcles i a un grop de convèrsa damb 20 persones, però era mieja d’assisténcia ei de 10. La pòrte Ismael González, qu’ei hilh de Canejan e professor en Lhèida.

Tanben i a un compde en Instagram jos eth nòm de Club_Aranés. Se parle de causes politicament incorrèctes però que son en carrèr, que son viues e que hèn qu’er aranés age vida.

Un aute producte fòrça destacat ei Zòna Òc, ath que podem accedir per Internet. Ei un repositòri de tot çò que i a en aranés, libres, documents, cançons, conjugasons, vocabularis... entà qu’es usuaris agen ua via d’accés a totes es produccions: “I auem penjat bèth audiolibre coma eth Petit Prince ena varianta lingüistica de Canejan”.

S’a daurit d’auti programes coma eth cors adreçat especificament entath mon sociosanitari, però que finalament a calut barrar. “Auíem 40 alumnes e les auem integrat enes corsi regulars”.

Tanben an metut en foncionament un cors entà nauvenguts: “tad aqueri immigrants qu’arriben ena Val e an besonh de conéisher era lengua deth país, e tanben an de besonh un document que digue que sagen d’integrar-se”. I a creat un fòrum de resolucion de dobtes. I a 25 alumnes.

Est’an passat heren un cors d’occitan-aranés, en línia, entara Universitat Politecnica de Catalonha (UPC) de 30 ores.

Albert a 44 ans. Abans de méter en marcha aguest projècte volec apréner ben er occitan aranés, participèc en corsi que se hègen ena Universitat de Lhèida e en totes es activitats possibles, e pendent tres ans toti es dimars se desplacèc entara Val d’Aran entà seguir es corsi deth Conselh Generau d’Aran, enquia qu’obtenguec eth nivèu C1. Dedique apruprètz ua ora diària ad aguest projècte.

Darrèrament an daurit Psicopop.top a on s’i pengen articles de divulgacion damb lenguatge planèr e popular. Tanben jòcs interactius de comprenença lectora, enes que “pòs obtier un certificat de participacion”… Tanben hèn convèrsa volontària… Tot ei en occitan.

Eth projècte solidari d’Albert Alcaine se multiplique e apòrte gessudes a problèmes sus er emplec e estudi der occitan d’Aran; a besonh qu’era societat e es institucions li donguen supòrt, li cau mès volontaris e mès participacion institucionau. Ei era ONG der aranés qu’auferís solucions damb un modèl cooperatiu e participatiu.