A còps la legida de líbers d’istòria vos provòca un risolet a maugrat de la situacion sovent tragica deus eveniments qu’i son descrits. Vos disètz que, seré dens un filme de ficcion, aurem l’impression que l’escenarista a passada l’òsca. E totun …

Doncas imaginatz ara en 1940 a Tolosa un cònho (que tribalha peu poder petainista) encargat de produsir un rapòrt sus una hemna, Marie-Louise Dissart, que teng una botiga de costura dens la carrèra de la Pauma d’Aur dens lo centre de la vila.

La botiga se sona “A la monaca modèrna” (A la poupée moderne), perpausa retòcas e confeccions en tot tribalhar tanben peu Teatre deu Capitòli. Sabèm pas res suu metòde de tribalh d’aqueste policièr, mes podèm imaginar visitas discretas e interrogacions deus vesins e de tot lo monde que pertòcan la botiga. Podèm pas dobtar un moment deu seriós de l’agent…

Un còp son enquista acabada, lo foncionari produsiscoc son rapòrt qu’estore retrobat per la fin de la guèrra. La conclusion èra categorica: “Dauna Dissart gausís pas de la plenitud de sas facultats mentalas”.

E òc, semblaré que la patrona de la botiga passèsse per una harolèra, una pimpina, una colhona dambe una intelligéncia limitada e qu’aquò èra causa sabuda de totis dens lo barri. Un còp lo rapòrt ponut, lo cònho pòt passar a quicòm mès.

E totun, totun … Es fòrça saborós de pensar qu’aquesta dauna a, en vertat, devath lo nom de còdi “Françoise”, dirigit a comptar de 1943 lo hialat de Resisténcia mès important de la zòna liura, lo hialat Bertaux (deu nom de son creator) que hascoc passar de l’aute costat deus Pirenèus mès de 300 soldats aligats.

Me demandi se lo tipe qu’a escrit son rapòrt s’es un jorn assabentat de çò que Dauna Dissart es estada la persona de França tota mès decorada per las autoritats britanicas e americanas per hèitas de Resisténcia?

M’auré agradat de’u véser lo cap s’un jorn a legit dens lo jornau e comprés qu’èra benlèu eth medish “que gausissèva pas de totas sas facultats mentalas”.

Un licèu a l’entorn de Tolosa (Lycée Françoise) pòrta ara lo nom d’aqueste hemna que s’ameritaré benlèu un pauc mès de reconeishença per son coratge, sa volontat, sa determinacion … e son jòc d’actritz fòrça bon.