Cara lectritz, car lector del Jornalet. Sèm dins un jornal exclusivament numeric e sa lectura se fa dins un ecran e serai doncas contradictòria dins ma cronica d’uèi, mai degun me diguèt qu’èra enebit de se contradire.

L’addiccion als telefonets pausa en granda partida sus un condicionament pavlovian. Ivan Pavlov, celèbre cinetific rus, demostrèt que los comportaments pòdon èsser influenciats per d’estimulús extèrns de faiçon inconscienta. Son experiéncia amb los cans mostrèt que, quand un estimulús neutre es associat a una recompensa, l’organisme acaba per respondre automaticament a aquel estimulús, quitament en l’abséncia de la recompensa.

Uèi, aquel mecanisme es esplechat per las tecnologias numericas.

«—Aquí» —diràn d’unes— «La Gisèla tòrna amb sos delires d’internet, de contraròtle, d’extrema drècha.» E òc mos amics, mas amigas, a cada notificacion recebuda —un messatge, un clic m’agrada, un comentari— nòstre cervèl libèra una dòsi pichona de dopamina, la molecula del plaser e de la recompensa. Progressivament, venèm condicionats a verificar nòstres telefòns, quitament en l’abséncia de notificacions. Coma los cans de Pavlov salivant a la simpla sonada, sèm entrainats a ressentir lo besonh compulsiu de consultar nòstres ecrans. «—Gisèla, sès totjorn, totjorn dramatica e dins l’exageracion! Sèm pas de cans!»

Ni mai ieu, mon brave, mas la sciéncia explica: es aital que desvolopam una vertadièra dependéncia comportamentala, ont l’acte de verificar son telefòn ven un reflèx tre lo desrevelh fins a se jaire, una costuma automatica e incontrolada, independentament de nòstra volontat. Aquel fenomèn de dependéncia comportamentala es amplificat per la concepcion meteissa de las aplicacions, que jògan sus nòstre condicionament per captar nòstra atencion e nos tornar additius a las interaccions numericas. Son finòts los creators del numeric!

Encara uèi, me remembri del moment ont avèm començat de descobrir, estabosits, las istòrias de personas victimas d’accidents ligats a l’utilizacion dels telefòns mobils. Accidents d’auto, mas tanben accidents de pedons. Telefonar en condusent multiplica per tres lo risc d’accident. Del meteis biais, utilizar son telefòn en caminant demesís considerablament lo camp de vision e l’atencion, aumentant aital lo dangièr, sustot a las interseccions e als passatges a nivèl. Ieu meteissa, fasiái de bicicleta tot en respondent a mos messatges, fins al jorn ont faguèri una casuda terribla sus las ribas de la canal de la Robine. Mon delire pavlovian prenguèt una gròssa patacada.

Puèi, comencèrem a nos indignar estant que de figuras autoritàrias e manipulatrises tiran profièch d’aquel esplech, una simpla evolucion de l’invencion de Graham Bell. Uèi, mai qu’un simple mejan de comunicacion, lo telefòn mobil contraròtla nòstres còrs e nòstres esperits, tresvirant nòstres mòdes de consomacion, nòstra faiçon d’aimar — e, per d’unes, d’asirar. Mas en legissent aquelas transformacions societalas, nos disiam encara: «Tot aquò n’arriba pas qu’als autres, als Estats Units, benlèu!»

Me remembri d’una coneissença que, qualques annadas fa, afrontava una espròva dificila: a l’atge de 19 ans son filh èra totalament dependent als jòcs en linha e deviá èsser mandat en cura de desintoxicacion. Aquò me pareissiá alara surrealista. Aviá començat plan jove, e l’evolucion de son addiccion foguèt tan rapida que ne venguèt una dependéncia grèva. Çò que semblava èsser un cas isolat s’es transformat en un fenomèn societal: una dependéncia massisa als ecrans, primièr los dels ordenadors, puèi los dels telefonet, venguts sens cap de dobte lo flagèl grand de nòstra epòca.

En 2023 en Índia, un projecte es estat lançat per tal de visitar los foguièrs per controlar lo temps d’ecran dels ciutadans, conscients que l’addiccion numerica s’es installada sustot a la seguida de la pandemia.

Los contenguts de TikTok, WhatsApp, Instagram, YouTube, X, Facebook —quala que siá vòstra plataforma— son concebuts per vos captivar, jogant sus vòstra curiositat amb de contenguts de mancar pas e alimentant vòstra paur de justament mancar quicòm. Aquela paur se pausa tanben sus un dangièr màger: nòstre cervèl es programat per la distraccion, al detriment de la concentracion, es de Pavlov, mon amor. Cada cambiament rapid d’ecran avia una dòsi novèla de dopamina. Per un cervèl encara en desvolopament, aquela exposicion excessiva pòt causar de damatges irreversibles.

L’addiccion al telefòn seguís un esquèma progressiu coma tota addiccion: experimentacion, utilizacion regulara, abús, dependéncia e amb de l’astre, la desintoxicacion. Los joves passan d’oras suls rets socials, fàcia a de contenguts de còps fòrça perilhoses. La mitat de lor existéncia se consumís davant un ecran e la liberacion constanta de dopamina entraïna de trebols tals coma l’ànsia, la depression e una addiccion tecnologica plan ancorada.

L’un dels aspèctes mai alarmants es que la subrestimulation digitala modifica lo cervèl de faiçon similara a la consomacion d’alcoòl o de drògas duras. Coma tota dròga, lo telefòn activa la liberacion de dopamina, que procura una sensacion de benestar. L’addiccion al telefòn intelligent s’inscriu dins la categoria dels trebols de dependéncia a internet (Internet Addiccion Disorder), estudiada pel primièr còp en 1998 per la psicològa Kimberly S. Young, tè, als Estats Units. La comunautat scientifica debat encara sus la classificacion e las definicions precisas d’aquelas dependéncias numericas. Pasmens, lo Manual diagnostic e estatistic dels trebols mentals (DSM-5-TR) reconeis d’ara enlà la gravetat del fenomèn en integrant lo trebol del videojòc en linha.

Aquelas transformacions afèctan la presa de decision, lo rasonament, la memòria, aital coma la gestion de las emocions. D’estudis an mostrat tanben que l’exposicion perlongada als ecrans redutz la matèria grisa del cervèl, exactament coma o fa la cocaïna. Los cercaires de l’universitat de Heidelberg, en Alemanha meton en garda: aquela zòna cerebrala es essenciala per la vision, l’audicion, la paraula, lo contraròtle muscular e la santat mentala. M’estona pas que lo monde cabussat dins los numeric vire aisidament cap a la drècha extrema.

Un autre dangièr mens abordat mai tanben de granda importància: vielhs, sèm a dispensar lo temps que nos demòra dins aquesta vida a escrolar sens arrèst. Joves, d’esperits brilhants, sacrifican lor avenidor sus l’autar de l’integracion sociala, ont possedir un iPhone ven un marcador d’estatut. En familha, dins los ostals, de vertadièras guèrras esclatan entre parents e mainatges de cap a un enemic de 120 cm² que s’es insidiosament installat e servís los interèsses de poténcias manipulatrises. Aquel telefòn es vengut lo vertadièr caval de Tròia de nòstra epòca.

Devèm reconéisser qu’afrontam una crisi societala màger e luchar per de solucions. Assajar de prene un libre, escantir la caissa d’internet, susvelhar los contenguts, limitar l’accès als telefonets son ja un primièr pas cap a la reconquista de nòstra libertat e dels nòstres ligams de vida amb los nòstres. Mercé.