Dens la seguida deu libe que s’acaba sus l’ensenhament de l’occitan, avem parlat lo mes passat  deu suberviu de la «vergonha». Deisham véser adara l’arcuelh de l’occitan quan se tròba ensenhat…Esperam totjorn testimoniatges que seràn publicats dens lo libe.

L’ensenhament de l’occitan damòra chic de causas dens lo gran Ministèri de l’Educacion Nacionau francés: de cap a 1 a 2 % deus eslhèves dens las regions Aquitània, Occitania e Provença, casí par arren en Lemosin o en Auvernha. Las Calandretas son de cap a 70 per 32 departaments! A l’escala de la maquinà de l’educacion en França, com ic podetz pensar, l’ahar passa per inapercebuda e microscòpica aus uelhs deus que gavidan lo país.

Que siim egau realistas: se las causas atau contunhan au ritme de uei, farrà sègles davant de poder prepausar un ensenhament d’occitan a cada mainatge d’aqueth país! Non es pas l’ensenhament que puirà sauvar le lenga com lenga de comunicacion, quan se pensa que lo basco, que la mitat deus joens son ensenhats dens aquesta lenga, es pas enqüera sauvat!

La grana majoritat de la populacion, au mens en Aquitània, non sap briga que se pòt apréner l’occitan (o lo gascon) a l’escòla… Egau, com desapareishot la transmission familhau, avem pas sonque l’ensenhament per poder esperar lo suberviu d’una cultura viventa, au mens per una «minoritat activa» (com se tròba adara) que posquí manténer la lenga e la cultura vivas per doman.

Mes dens lo contexte ultra-minoritari de l’ensenhament de l’Oc, dens l’ignorença casí totau de sa quita existénçia, quan los «cadres» administratius e tecnocratius de l’Educacion Nacionau descobrissen qu’an de portar l’ensenhament «d’aquesta lenga regionau », non comprenen pas briga l’interés: damòra una causa inutila que còsta car! Perqué donc tornar reviscolar çò de desapareishut que non servís pas d’arren? Pareish plan mei important d’estauviar los mejans e de los emplegar per quauquarren mei.

Aquesta indiferència mespresenta que va sovent estar çò que lo professor viu cada jorn…a còps, un combat permanent per subervíver…

Dens aqueth petit collègi, quauquas annadas enlà, s’aubrit una seccion «internacionau» dab duas òras de mei consagradas a l’anglés. Una opcion incompatibla dab la lenga d’Oc…Atau de trobar los milhors eslhèves, las professoras d’anglés telefonèren aus pairs per que tirin los dròlles de l’occitan! Son los joens, geinats, que contaràn l’ahar au professor…Qué har?

Dens aqueste medish collègi, lo professor de matematicas, explicava l’inutilitat de la causida de l’occitan aus mainatges…Qué har?

De mei, de l’indiferència tecnocratica, damòra sovent los arguments de la tresena Republica e deu roman nacionau francés. Se tròban d’ací, d’alà, sosjacents mes presents: la grana mesclanha cultura/politica/nacion francesa contunha d’existir… «Qu’ètz a destruir l’Estat» nos explicava aqueste professor retirat de las universitats. Lo vielh Jules Michelet damòra viu…

La mesclanha se contunha sovent dab un «certa terrorisme independentista», e podetz totjorn ensajar d’explicar qu’ètz pas un «antifrança» acarnacit, l’espasa presta a trucar, digun vos creserà vertadèirament, de tant qu’aquesta ideia hèi vàser una paur irracionau.

Es lo mestier de professor d’occitan de se justificar en permanència e d’explicar shens estar vertadèirament cresut?

Fin-finau, l’ignorença de cap a çò qu’es la cultura d’oc dens lo gran public, endralhèt tot un sarròt de cresenças e d’arreboridas. Anatz ensajar de tornar la vertat! Digun vos va créser e sustot pas lo monde politic que torna contar l’ignorença:

«Moi, dit le chef de l’Etat, j’avais des arrière-grands-parents qui étaient bigourdans. Ils ne parlaient que le pyrénéen (sic!). Leur seul objectif dans la vie, c’était que ma grand-mère aille à l’école de la République pour apprendre le français. Pensez-y!».

Visite du président de la République Emmanuel Macron en Corse, en février 2018 rapporté par Michel Feltin Palas dans sa lettre «Sur le bout des langues».

Au contrari, lo joen professor pòt trobar, de còps, una brava ajuda, a l’esconut (o casí) quan se hèi de besunh. Pietat o cresença dens lo ben que pòt portar la cultura nòsta, daubuns responsables se van desvelhar en aquesta occasion e aubrir lo camin. Quau solaç per l’ensanhaire, que, enfin, se tròba pas mei solet per miar batalha.

Mes a còps tanben, la situacion pòt vàser sordeisha e pòt provocar un sentit de culpabilitat e un replec casí vergonhós. Dens l’accion, es hòrt mau-aisit de deishar en darrèir e de tornar lo desbat sus l’arcuelh de l’occitan dens l’escòla. Fau díser que la contracarra passa sovent au travers d’una tropa de causas que semblan pas, a priòri, aver relacion directa dab l’ensenhament de l’occitan: oraris de cambiar, salas de cors de cambiar, estauvis de har per l’establiment (escòla, collègi o licèu), necessitat de servici eca.

Qui puiré ajudar? Las associacions culturaus son pas sovent en ligam dab l’ensenhament, los poders locaus an autas cuentas mei importantas e l’administracion se trufa beròi de tot aquò…

Se i a pas sus plaça un complici, es la soletat assegurada, e nos demandam perqué tant de professors d’occitan deishan càser?

Aquò d’autant mei que «lo jòc» de las mudacions pòt miar lo joen professor luenh de la familha e deus mainatges, en tot déver pagar dus loguèirs e engolir los km.

Quan i agi pas mei nat vielh que parla «naturalament» l’occitan, e aquò va arribar lèu, son los professors qu’auràn, sols, la carga de passar la lenga aus joens. Lo suberviu de la lenga d’Òc dependrà casí sonque de lor accion. Nosauts que volem sauvar la cultura nòsta, avem lo dever d’ajudar, e en tot purmèir de se mainar de çò que se viu au dehens deus establiments escolars. Bèra tropa de professors seràn hòrt urós de sentir a costat una ajuda possibla, e bèra tropa de militans seràn deus urós d’escotar la lenga sortir de las bocas pichonas.

Alavetz, nos ligam?