Dens la seria de mas recèrcas sus l’istòria de Tolosa, èi descobèrt quicòm d’interessant.

Constantin, emperaire roman deu sègle IV-au, es estat l’òmi mès poderós de l’Occident sancèr. Es eth que balhèc son nom a Constantinòple, la futura Istambol. Per sas refòrmas, favorizèc l’aviada deu cristianisme en tot reforma’u (sa hemna èra crestiana e se ditz qu’estoc convertit sus son lheit de mòrt, benlèu contra sa volontat), e instituir, per exemple, la jornada de repaus lo diumenge au lòc deu dissabte.

Coma autes òmis coneishuts de l’Istòria (Carles Martel, Guilhèm lo Conquistaire), le caloc s’impausar per poder accedir au poder, pr’amor qu’èra lo hilh deu “bon” paire, mes pas lo de la “bona” maire.

Au moment de hèr ensenhar sons miei-hrairs (Dalmatius e Juli-Constança, en tot aluenha’us tanben), causiscoc Tolosa, famosa per la qualitat de son ensenhament, en particular deu grèc e de la retorica. E mès qu’aquò, se mandèc sons hrairs e sors qu’i demorèn, harà tanben vénguer l’annada 324 Aemilius Magnus Arborius, lo celèbre professor tolosan per ensenhar quitament son hilh pròpi.

Quan defuntèc, la despulha de l’illustre saberut estoc seguida a Tolosa a còstas de l’empèri dambe totis los aunors que l’èran devuts.

Es per aquò que la creacion de l’universitat de Tolosa en 1229 (s’agís pas en hèit que de la sasida e deu conta-ròtle de l’ensenhament peu poder papau contra l’eretgia) pòt pas estar qu’una simpla enlusernada. Dejà a la debuta deu sègle VII-au estoc creat un centre academic aperat “Escòla de Tolosa”, qui avoc una influéncia dinc aus monastèris d’Irlanda e d’Anglatèrra.

Mès tard, una escòla carolingiana de retorica se trobava dins lo claustre de San Sarnin dinc au sègle XII-au, e una auta estoc creada a la catedrala San Estève au sègle XI-au.

De notar que lo Dret roman e la filosofia d’Aristòte estón interdits d’ensenhament dempuèi lo sègle XIV-au a París, çò qu’estoc l’encausa de la venida a Tolosa d’estudiants nombroses. Se consideram que tres papas an estudiat a Tolosa, comprenguèm perqué Wikipedia escrit: “Atau s’espandiscoc un dret pròpiament tolosan, evoluat e modèrne” e “la facultat de Dret de Tolosa es considerada coma lo conservatòri deu Dret roman en França.”

La fama de la vila dins l’Occident sancèr per l’excelléncia de son ensenhament data au mens deu sègle IV-au. Se perpetuèc mercés ad aqueste reproèr en francés qu’èi revirat en occitan:

París per véser,
Lion per despénder,
Bordèu per bèver,
E Tolosa per aprénguer.