D’Oèst d’Euròpa, se vei pas que aquela literatura es abroada, botada a l’escamàs dempuèi l’empèri tsarista. Pasmens fòrça libres de literatura ucraïniana an desapareguts, censurats, escafats, esconduts, cremats. E parlem pas de totas las òbras demoradas dins los tiradors jamai estampadas. Parlem pas tanpauc dels autors assassinats per centenats al temps de l’epòca sovietica qu’an jamai poscut acabar lor òbra. Dempuèi 2022, d’aprèp lo compte «Nedopysani»,[1] 227 escrivans, reviraires, editors, jornalistas, personalitats del monde literari foguèron tuats. I a gaire encara, lo 23 de mai de 2024, l’estampariá Faktor-Druk a Kharkiv, qu’estampava la màger part dels libres en lenga ucraïniana, foguèt anequelida per un misil rus.

Ucraïna, coma fòrças encontradas de la planeta, a maitas lengas en contacte. Lo rus i èra viscut coma lenga valorizada, promocionala, nauta. La lenga ucraïniana coma lenga mespresada, bassa, «lo pichòt rus». Amb lo Sourjyk[2] entre las doas. Una mescla d’ucraïnian e de rus. Mas l’independéncia d’Ucraïna en 1991, la revolucion de Maïdan entre novembre de 2013 e febrièr de 2014, e «Una lei sus la lenga» de 2019 va afortir lo reconeissença de la lenga ucraïniana coma lenga oficiala.

Dempuèi 2009, «Chytomo»[3] entresenha, fa conéisser la literatura ucraïniana als ucraïnians e al monde. Critica per ensajar de s’aliberar de las fonzilhas de la literatura russa amolonadas dempuèi de sègles. La dinamica butada per «Chytomo» a ajudat fòrça a desencadenar e a butar lo pòble Ucraïnian a dobrir son camin a el, amb sa diversitat, sas identitats e sas lengas multiplas.

 Es a pensar qu’aquela presa de consciéncia pesèt dins l’enrabiament del regim de Putin contra Ucraïna. Putin pòt pas encapar que la cultura e la lenga ucrainianas existiguèsson e que foguèsson una identitat fòrta demèst d’autras. Maites russes an comprés que los ucraïnians los revertan pas e qu’aicestes podràn pas èsser assimilats. Rason de mai per ensajar d’escafar Ucraïna.

Per luchar contra l’imperialisme rus passat e actual, «Chytomo» a lançat un projècte «Erasure of Word» «Escafament del Mot»[4] per botar en lum aquel biais de far que, tras l’istòria de la literatura, nosa a l’encòp empresa e liberacion. Batèsta malaisida amai se a res de veire amb la guèrra, amb los que se batan cada jorn, pè a pè, sul front, mas presa de consciéncia istorica, culturala, linguistica e politica necita per soscar a l’avenidor d’una Ucraïna ucraïniana.