Ne soi a me demandar se cal encara parlar de la promocion de nòstras lengas istoricas. Quitament sus la cadena Arte, presentan, a l’ora de l’emission grand public, lo trabalh d’un cercaire marselhés que publica los mots francés especifics emplegats a Marselha, Tolosa, en Alsàcia, en Picardia, etc.

Disi pas qu’es pas un trabalh seriós mas i a pas que l’emplec dels mots francitans que l’interessan. Aparrentament de poètas, de romancièrs, etc… es coma la solitud, aquò existís pas!

Un autre exemple, lo prefixe «anti-» es lo prefixe a la mòda en francés dins los mèdia o los discorses dels politicians. Ai notat tanben que, en cò de los que pretendon defendre nòstra lenga, n’i a fòrça que son una lenga d’òc iperlocalizada e que se dison anti-occitan o autre…

Aquelas remarcas an pas res a veire amb çò que vos vòli dire mas me son vengudas en començar a picar sul clavièr de l’ordenador…

Per cambiar un pauc e parlar pas totjorn del cabord estatsinudenc tot en ne parlant, vau far un pauc d’istòria que la majoritat d’entre vosautres coneissètz, de segur…

Fa ja tres ans que lo tsar de Moscòu decidèt d’espotir jos las bombas un pòble qu’aviá comés un crimi de lèsa majestat. Ucraïna profitèt de la desbandada de l’Union Sovietica e sa dictatura. Amb la majoritat de las «republicas popularas» prenguèt son independéncia per viure, coma o fan una majoritat de pòbles, dins sa lenga amb sa lenga e sa cultura pròprias.

Totas aquelas entitats novèlas, per ben marcar dins lo marme de lor constitucion lor libertat retrobada, signèron amb los representants de l’Empèri abausonat un tractat de non-agression e Moscòu s’engatjava a respectar lor volontat de viure en patz sus lor territòri, etc.

Per Ucraïna, foguèt un foncionari gaireben desconegut, mes en plaça per Ieltsin, un certan V.P., ancian emplegat del K.G.B. vengut F.S.B. —los servicis secrèts que!— qu’apausèt sa signatura a la condicion qu’Ucraïna tornèsse l’arsenal militar atomic a l’empèri en falhida. Ucraïna qu’aviá servit de depaus a tot aquel arsenal pendent tot lo periòde de la guèrra freja o faguèt volontièrs que sos objectius èran pas de far petar lo planeta! Pauròts!

Mas sabètz coma aquò se pas dins las familhas… e lo monde sabon que l’Empèri sovietic se presentava coma una granda familha —las democracias popularas— jos l’autoritat d’una «pater familias» qu’aviá pas jamai trastejat per enviar armada e carris d’asssaut per castigar tota fòma d’insomission. Los mai vièls se sovenon de Budapest (1956), Praga (1968) o del tractament especial reservat a Polonha o a l’Alemanha de l'Èst…

Mas totes aqueles eveniments se passavan de l’autre costat del ridèu de fèrre e las democracias fieròtas qu’èran los païses occidentals, avián abandonat tota idèa de guèrra per se consacrar al comèrci jos lo parapluèja estatsunidenc e son arsenal atomic que podiá —encara mai que lo dels Sovietics— anientar tota vida sus tèrra.

Mas èra sens comptar amb un foncionari vengut psicopata que decidèt de tornar far l’Empèri d’un còp èra. Malgrat los acordis signats amb las republicas del blòc sovietic, comencèt sa partida d’escacs…Quand vegèt que los Europèus daissavan far, l’apetit li venguèt… E es aital que nos trobam dins una situacion que nòstres governants avián pas prevista: una guèrra possible entre doas partidas qu’èran ligadas pel comèrci — gatge de patz, çò dison nombre de politicians e businessmen qu’an totjorn pensat que la moneda aviá pas cap d’odor!

Degun aviá pas pensat tanpauc que los Estatsunidencs portarián a la Maison Blanca un cabord miliardari piscopata que s’entornejariá d’autres milionaris sens cap de fe ni de lei; un miliardari messorguièr, primièr dins los libre dels Records, que coneis pas que sos interèsses e los de las crapulas que li obesiscan… E degun aviá pas previst tanpauc que volriá escampar a las ortigas totes les tractats amb l’Union europèa —e un fum d’autres païses— e fariá amic-amic amb l’autre psicopata del Krmlin que vòl recuperar un territòri, foguèsse un camp de roïnas!