Dins aquel libronet«Reconnaître le fascisme»[1] trobarètz lo discors qu’Umberto Eco prononcièt lo 25 d’abril de 1995 a l’Universitat de Colombia (Nòva Iòrc) a l’escasença del cinquantenari de la liberacion d’Euròpa. Foguèt publicat dins: The New York Review of Books, abans d’èsser estampat en Itàlia en 1997 puèi en França en 2000 jol titol «Le fascisme éternel» dins un volum d’ensajs titolat Cinq questions de morale[2]. «Reconnaître le fascisme» ven d’èsser tornamai estampat.

Umberco Eco nomena lo faissisme primitiu e eternal: Ur-faissisme. L’analisa en quatorze punts:

L’Ur-faissisme se caracteriza pel culte de la tradicion. La vertat es estada pausada per totjorn. Pòt pas i aver d’avançada del saber.

Lo tradicionalisme refusa lo modèrnisme.

L’Ur-faissisme entretenh lo culte de l’accion per l’accion. Soscar es una forma d’emasculacion. La cultura, buta a desenvolopar l’esperit critic, es suspècta.

L’Ur-faissisme supòrta pas la critica analitica. Lo desacòrdi es traïson.

Desacòrdi vòl dire diversitat. Lo faissisme eternal cèrca lo consensús, per aquò far, agusa la paur de la diferéncia. En se, es racista.

L’Ur-faissisme s’assorga de la frustracion individuala e sociala. Mobiliza una classa mejana frustada que patís de la crisi economica e d’un sentit d’umiliacion politica.

L’Ur-faissisme es nacionalista. A la rasiga de l’Ur-faissisme i a l’obsession del complòt, vengut del dedins o del defòra, portat per la xenofobia.

Los partesans del faissisme e los govèrns faissistas se sentisson umiliats. Son segur de véncer lors enemics amai se an de pena a los avalorar.

Per l’Ur-faissisme, la vida es de longa una batèsta. I a pas de lucha per la vida mas una vida per la lucha, per la guèrra.

L’Ur-faissisme presica la sanflorada populara, mespresa los febles. Cada ciutadan aparten al pòble lo melhor de la Tèrra. Los membres del partit comptan demèst los ciutadans de tria, cada ciutadan pòt e deuriá venir membre del partit.

Caduna e cadun es educat per venir un eròi. L’eròi del faissisme eternal somia d’una mòrt eroica, present darrièr.

L’Ur-faissisme es masclàs. Afortís sa volontat de poténcia dins lo domèni sexual. Mespresa las femnas e condemna las practicas sexualas fòra-nòrmas.

Per l’Ur-faissisme, lo pòble es percebut coma una entitat monolitica amb una volontat comuna. Mas, coma los èssers umans amassats nombroses pòdon pas portar una volontat comuna, lo capmèstre pensa per eles, es lo sol a poder interpretar e portar la volontat del pòble.

 Lo faissisme eternal parla la Nòvlenga, inventada per Orwell dins 1984. Es paura de vocabulari e de sintaxi per poder termejar los ostisses d’una rason critica e d’una pensada embartassada.

E Umberto Eco d’acabar son discors per: Libertat e liberacion son un dever que s’acaba jamai. Tal dèu èsser nòstre dire:«Oblidètz pas.» E per clavar, nos ofrís un poèma de Franco Fortini[3]:

Sus la parabanda del pont
Las tèstas dels penjats
Dins l’aiga de la sorga
La bava dels penjats
Sul pavat del mercat
Las onglas dels fusilhats
Sus l’èrba seca del prat
Las dents dels fusilhats.
Mossegar l’aire mossegar las pèiras
Nòstra carn es pas pus aquela d’òmes
Mossegar l’aire mossegar las pèiras
Nòstre còr es pas pus aquel d’òmes.
Mas avèm legit dins los uèlhs dels mòrts
E sus tèrra, la libertat, la farem
Mas l’an sarrada, los ponhs dels mòrts,
La justícia que farem.