Lo 20 d’agost de 1944, Tolosa estoc liberada de l’aucupacion nazia.

Cau totun hèr purmèr aunor au grop de hemnas que, au bèth miei deu rambalh e deus combats, lavetz que los Alemands avèvan pas encara deishada la vila e que’s tirassejava a cada canton de carrèra, son vengudas tustar sus la pòrta de la preson Sent Miquèu, l’an benlèu honhada, mes de tot biaish qu’an permetuda la liberacion deu lòc e deus presonèrs qu’i èran encara embarrats. La Despacha deu Mieidia, que tornèc brembar aquesta hèita, esitèc pas de la qualificar de “Presa de la Bastilha”, es pas complètament faus.

Sèrgi Ravanèl, lo cap deus FFI locaus, demandèc lo 14 d’agost aus FTP deu departament d’Òlt, aus Còsses Francs deu departament de Tarn e de Tarn-e-Garona de mandar ajuda per ensajar de bloquejar los Alemands que volèva se n’anar de cap au nòrd-èst de França. Atau estoc hèit. Mes los Alemands, abans de partir, hascón petar las installacions telegraficas e telefonicas de la Grana Pòsta e de la pòsta Sent Aubin. Coma las ligasons ferroviàrias estón tanben copadas, Tolosa se trobèc complètament isolada de las autas vilas.

Pierre Bertaux, cap deu hialat de Resisténsia que portava son nom, estoc nomejat Comissari de la Republica, mes s’arretrobèc tot solet coma representant de l’autoritat centrala.

L’òrdi per carrèras èra assegurat per uns 6.000 FTP comunistas, los quites capdaus deus FFI, Ravanèl, èra suspectat d’estar tanben comunista e Noireau, capdau deu maquís d’Òlt, èra sòci deu Partit Comunista.

Vist de París mes tanben dens los uelhs deus aliats Anglés e Americans (semblaré que l’expression vengosse d’eths, qu’aurén quitament tanben utilizat lo mot “sovièt” per ne parlar), Tolosa per la fin de 1944 es una “Republica Roja”.

Sustot que, dens las entrepresas tolosanas, privadas o publicas, las aucupacions d’usinas peus salariats se multipliquèn. Comitats de gestion elegits per personau e mestrejats peus obrèrs estón creats, sustot dens l’aeronautica, la fabrica d’explosius (La Poudrerie), cartocheria e l’ONIA (fabrica d’azòt).

Lo 13 de seteme estón signats los Acòrds de Tolosa, dens l’esperit de çò que harà lo Comitat Nacionau de la Resisténcia, e benlèu mès favorable encara aus obrèrs.

La situacion es premuda, la Direccion Generala deus Servicis Especiaus descrivón una situacion “de las caoticas” e aconselhèn lo mandadís d’un regiment d’infantaria.

Lo 16 de seteme De Gaulle eth medish vengoc a Tolosa de Marsilha estant per ensajar de restablir la situacion que’u semblava desfavorabla. L’ambient estoc mès que tenut. Recebut oficialament a la Prefectura, mostrèc tota sa malícia e sa glòria en espiar de haut los liberators tolosans.

L’endeman, estoc present a una desfilada deus FFI per la carrèra Alsàcia-Lorena e auré declarat: “Es lo purmèr còp que vesi FFI” …

Mes lo govèrn provisòri tornèc pauc a pauc prénguer la man. La màger part deus FFI estón espartits e tornats a la vida civila, unas unitats deus FTP estón mandadas per lutar contra las fòrças alemandas que resistissèvan sus la còsta atlantica: i passèn l’ivèrn 1944-1945. Es atau que FFI e FTP tolosans prengón part a la liberacion de l’iscla d’Olairon.

Mes la Republica Roja de Tolosa existissèva pas mès.