Fa gaire espeliguèt lo libre de Boris Cyrulnik Quand on tombe amoureux, on se relève attaché[1] (1) Per las legeiras e los legeires del Jornalet, vaquí un tròç del capitol titolat: «Naissance de l’amour courtois»[2].

«Perqué lo mot “amor” a mes tant de temps per espelir al monde? A cargat lo sens que li coneissèm al sègle XII, en Aquitània e en Provença, al moment d’una revolucion sentimentala ont las dònas plan nascudas se recampavan dins de castèls per jutjar çò que los trobadors cantavan en de poèmas estranhs: “Es qu’es nescite d’aimar son òme?” Discutissián, escambiavan e placardavan lors jutjaments sus las pòrtas de las glèisas o sus las platanas de las plaças del vilatge. I se podiá legir que Alienòr d’Aquitània, a Peitieus, jutjava que lo maridatge servissiá a far passar lo nom e de bens e aviá pas res de veire amb l’amor que podiá grelhar en defòra d’aquela institucion[3]. La vicomtessa de Narbona e la dòna d’Avinhon s’acampavan en çò de la dòna de Pèirafuòc o en çò de Mabilha, la dòna d’Ièras, amb Estefaneta, la filha del comte de Provença, per se demandar s’èra nescite qu’un òme foguèsse intelligent. Jutjèron que l’intelligéncia èra una vertut segondària, doncas una vertut de femna, alara que la vertut primordiala, aquela dels òmes, necessitava d’èsser ben fach de sos membres e enduraire[4].

Ben segur, l’amor existissiá al moment dels rescontres enfuocats, mas aquel sentiment carastelava pas la societat. La ierarquia de las valors s’endreiçava dins los escambis dins las corts d’amor e dins los vilatges qu’establissián que lo prús amorós deviá èsser enquadrat pel drech. Un òme, d’amor enamorat, podiá pas pus far çò qu’aviá enveja. La revolucion sentimentala dels trobadors anequelissiá la brutalitat de las costumas francas ont un òme, embelinat per son enveja e son vam amorós, bicava sens cortesia. Desenant conveniá de mestrejar lo prús per respèct del drech e dels rituals de cort ont l’òme amorós deviá cadenar son envejadura e se’n anar far la guèrra coma pròva d’amor:” Cortés es l’afogament que tira de l’empacha lo mejan de ne’n far una etica, una jòi pus fina, un extasi”[5]. Davant lo meteis anar sentimental, Freud, al sègle XIX, parlèt de “sublimacion” per dire que “lo prús sexual renonciava a sa tòca primièra per s’endralhar dau d’activitats intelectualas o artisticas”[6]. E l’ondada de #Metoo- que, dempuèi una quinzenada d’annadas, s’espandís en ondadas successivas – buta a de discutidas que se passan pas pus dins de castèls mas tenon lenga suls platèus del fenestron, dins los films, de libres e d’articles, placardats dins los jornals ont las femnas exigisson de pas pus èsser violadas. Desenant, cal doncas qu’aquel qu’es butat per son prús sexual o son vam amorós aprenga a dire son enveja amb d’autres mots, d’autres rituals de cort e d’autres luòcs de paraula. Es que caldrà tornamai inventar las corts d’amor?»

Es per quora las corts d’amor dins las vilas e vilatges d’Occitània e d’endacòm mai? Un projècte d’avenidor per la lenga occitana.