editorial
Los pilkunnussija occitans
Es un fach conegut que la lenga finesa aperten pas al grop indoeuropèu e qu’a una capacitat enòrma de formar de mots fòrt interessants. La magia e la musicalitat de la lenga finesa explica, en granda partida, la fascinacion que desvelha aquel país immens. I a un mot que nos a tirat mai que mai l’atencion: pilkunnussija. A pas una traduccion dirècta en occitan, mas se poiriá tradusir mai o mens per: “persona que crei que lo sieu destin es de corregir totas las errors d’ortografia e pontuacion, e mai s’aquò li còsta la siá popularitat, autoestima e benestança mentala”.
Aquel mot nos va fòrça plan per parlar, dins l’editorial setmanièr de Jornalet, d’una tendéncia inevitabla que patisson las lengas minorizadas. Las lengas amb pauques parlants an sovent fòrça “velhaires” lingüistics, que velhan sens fatiga per lo sieu bon usatge e la siá bona ortografia. Per contra, del mai una lenga a de parlants, del mens a de “velhaires” de la siá puretat, perque se constata que la quantitat remplaça la qualitat excellenta e i a pas cap de perilh a tèrme cort pel sieu bon usatge e la siá qualitat. Dins lo cas de l’occitan, aquel fenomèn es evident e los pilkunnussija se fan veire plan sovent dins los comentaris dels articles de Jornalet, en establissent d’apassionats debats entre eles sus las diferentas variantas de la lenga d’òc o sus las errors d’ortografia e sintaxi que totes fasèm de còps.
Ça que la, lo perilh arriba quand aquel jòc o aquel zèl deven un mur contra los nòus parlants de l’occitan, que per eles, de còps, los vièlhs parlants de totjorn non solament son pas una ajuda, mas que pòdon venir un lagui. Coma se passa, per exemple, dins qualques cases al Bascoat, ont los vièlhs parlants del basc (euskaldun zaharrak) daissan pas viure los nòus parlants del basc (euskaldun berriak), a qui retrason continualament lo lor marrit accent, la lor marrida ortografia o la lor marrida sintaxi. Per aquela rason, cal que los vièlhs parlants de l’occitan ajam una actitud dobèrta e de sosten als nòus parlants, e que ne remarquem mai las capitadas e los melhoraments que non pas las errors gramaticalas e las mancanças d’ortografia. Solament aital farem mai atractiva la lenga e i poirem atraire de parlants nòus.
Aquel mot nos va fòrça plan per parlar, dins l’editorial setmanièr de Jornalet, d’una tendéncia inevitabla que patisson las lengas minorizadas. Las lengas amb pauques parlants an sovent fòrça “velhaires” lingüistics, que velhan sens fatiga per lo sieu bon usatge e la siá bona ortografia. Per contra, del mai una lenga a de parlants, del mens a de “velhaires” de la siá puretat, perque se constata que la quantitat remplaça la qualitat excellenta e i a pas cap de perilh a tèrme cort pel sieu bon usatge e la siá qualitat. Dins lo cas de l’occitan, aquel fenomèn es evident e los pilkunnussija se fan veire plan sovent dins los comentaris dels articles de Jornalet, en establissent d’apassionats debats entre eles sus las diferentas variantas de la lenga d’òc o sus las errors d’ortografia e sintaxi que totes fasèm de còps.
Ça que la, lo perilh arriba quand aquel jòc o aquel zèl deven un mur contra los nòus parlants de l’occitan, que per eles, de còps, los vièlhs parlants de totjorn non solament son pas una ajuda, mas que pòdon venir un lagui. Coma se passa, per exemple, dins qualques cases al Bascoat, ont los vièlhs parlants del basc (euskaldun zaharrak) daissan pas viure los nòus parlants del basc (euskaldun berriak), a qui retrason continualament lo lor marrit accent, la lor marrida ortografia o la lor marrida sintaxi. Per aquela rason, cal que los vièlhs parlants de l’occitan ajam una actitud dobèrta e de sosten als nòus parlants, e que ne remarquem mai las capitadas e los melhoraments que non pas las errors gramaticalas e las mancanças d’ortografia. Solament aital farem mai atractiva la lenga e i poirem atraire de parlants nòus.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#16 Io, que sèi pas occitan o gascon, ai totjorn trobat logic lo grafèma "sh" : l molhat s'escriu "lh", n molhat "nh", t molhat "th" e s molhat... "sh".
#14 Lo grafèma "sh" qu'ei tant ancian com lo grafèma "x" en gascon. Hens los purmèrs documents completament escriuts en gascon, los de Montsaunés, a l'Edat Mejana, be trobam l'esitacion enter "sh" e "x" (e "ysh", "ch", "ych", etc.).
Los que prefereishen "x" en pretextant ua mei grana "gasconitat" non coneishen pas arren au gascon e, sordeish, tradeishen l'istòria deu gascon autentic.
#14 E un nhirgo calcat suu francés dab la toa grafiua, qué'n dises ?
Que m'agradera toutjamey mé uue grafie dab "k, w, ou y" qu'un gnirgou calcat sou francés dap hort un gran arrespèct de le nourmalisade.
Lous bascous n'an pa lou monopole dou "x", brabe omi... Labets, que diu esta un supersubstrat catalan...
Vey t'arraya les puuts...
#11 Lo digrafe sh qu'ei tanben atestat en gascon a l'Edat Mejana. Jacme Taupiac qu'a amuishat lo son emplec dens los escriuts medievaus de Montsaunèrs. Cf. Jacme Taupiac, "Deishatz lo peish gascon dens l'aiga occitana !", Reclams genèr-març de 1998, pp. 11 a 16.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari