Opinion
L’occitan es fotut (non)
Responsa corta: l’ortografia es normalizada, existisson libres de gramatica, diccionaris, enregistraments àudio. La lenga es plan documentada, facilament accessibla e preciosament servada pel futur.
Responsa longa: se volètz mai de detalhs per refutar l’afirmacion donada en títol d’article, contunhatz la lectura. Passarai los episòdis de lingüicidi menats pels estats de parlar occitan mas sens exclure lor consequéncias.
Cerquem çò que fa dire a d’unes que l’occitan es fotut. Un indicador de vitalitat azardós es sovent de parlar de la lenga del mercat. S’òm se passeja pels mercats d’Occitània es vertat amb las aurelhas plan dobèrtas, poirem detectar de francitan çai e lai. En prenent en compte sonque l’audibilitat, passem a costat del multilingüisme e del contèxte. Aquí al mercat, nos trobem dins un contèxte donat ont la gent decidís d’utilizar una lenga tot e ben que pòdon ne saber mai d’una. Lo monde fan de causidas tota la jornada, basadas sus de probabilitats per evitat de fracasses e negociacions, perque coma al teatre d’improvisacion, la negociacion embèstia lo monde.
La conclusion rapida, seriá de parlar d’utilitat. Es un larg subjècte aquò. La lenga es de cultura, levat pròva del contrari, la cultura es utila sens èsser essenciala per viure. Autrament auriam los candidats de telerealitat en suènhs intensius de longa.
Utilitat e utilizacion de la lenga sociala de la lenga, aquò tanh de la sociologia o una autra sciéncia umana, mas indica pas qu’una lenga siá fotuda. Per dire que l’occitan es pas fotut, expliquem, qu’es aquò una lenga fotuda.
M’agrada de legir d’articles e entrevistas de personas que fan de revitalizacion lingüistica mas tanben que documentan las lengas amb pauques locutors. De còps s’agís de lengas amb 10 locutors, qu’an pas cap de sistèma d’escritura. Ensajan de trapar un biais de transcriure l’oral. Imaginatz ben que dins aqueles cases i a pas cap de libres de gramatica nimai diccionaris.
Per ieu una lenga «fotuda» seriá una lenga que desapareis sens daissar cap de traça. Cap d’escrich, cap d’àudio espleitable, res.
L’occitan es mens emplegat pels Occitans es vertat. Se deman tot una generacion vòl recuperar la lenga, trobarà en quauques clics sus Internet las ressorsas per aprendre. Mercés a totes los actors per lor produccion. L’occitan aparten al grop de las lengas paucas dotadas, mas demòra qu’es una lenga accessibla: lo material pedagogic existís, e ja amb las ressorsas en liure accès n’i a ja pro, l’aprentissatge se pòt contunhar en bibliotèca s’òm pòt pas despensar d’argent per aquò.
La lenga occitana es presenta dins mantun projècte de traduccion automatica: los vesins de Catalonha SoftCatalà realizèron un modèl de donadas per traduire del catalan a l’occitan e invèrsament. Lo grop Meta, qu’edita Facebook, Whatsapp e Instagram, a totjorn integrat l’occitan a las listas de las lengas de son projècte per las lengas paucas dotadas: No Language Left Behind . Ne parli aquí: L’IA per daissar pas de costat cap de lenga. Lo projècte universitari islandés OPUS trabalha per l’occitan. Citem tanben MinT. E mai visible benlèu: Google Translate pòt traduire en occitan lengadocian mantuna lenga, valent a dire qu’i a pro de tèxtes en linha per que lors maquinas los mangen e ne genèren un modèl de traduccion. Vulgarizi fòrça. Per una lenga dicha fotuda, es plan presenta al numeric.
Aviái entendut a una serada per La Seria l’expression “l’occitan es coma un viatge sus plaça, òm lo vei en demorant aquí, s’òm lo vòl veire”. Pensi qu’es pro verai. M’adreci a un public qu’es capable de comprene la toponimia de basa, de traduire los noms d’ostal o las expressions en francitan. Sabètz tot aquò.
Soi pas gaire fan de politica per çò qu’es de la lenga. Me lancetz pas sus l’occitan a Tolosa e totas las ocasions mancadas. Desiri ça que la partejar un quicòm. L’excusa facila per dire que l’occitan devalèt en usatge es de dire que lo quadre legal francés es lonh d’èsser favorable. Es vertat aquò, es conegut. Mas sens anar pro lonh òm vei que las autras comunitats lingüisticas del territòri francés fan milhor. Los basques, mancan pas de donar de visibilitat a la lenga, tan que pòdon. A las islas, es dur d’èsser pas al contacte de la lenga locala a l’oral. Mentre que partegem lo meteis quadre juridic, amb d’unas excepcions, per nuançar (Lo brevet en lenga dicha regional, te vesèm).
L’emplec social de la lenga es de la responsabilitat dels Occitans, sens escafar los traumas causats pels diferents governaments.
Vesi lo futur de la lenga milhor qu’uèi. Quant a ieu, sabi que tal programa sortirà lèu amb una traduccion milhorada, que tal projècte donarà sa plaça a la lenga, sabi qu’ai un amic regent que tradutz un libre pels mainatges, que lo Congrès sortiguèt una platafòrma per amassar los contributors, etc. I a un teissut de personas que fan tot per petaçar las mancas, que considèran que l’occitan a una plaça de prendre. Tendrai d’obrar per normalizar la visibilitat de l’occitan dins l’informatica, ensajarai de daissar ma traça, far çò que pòdi.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Ne sabe gràn de que pensar sus l’avenir de la linga.
N’i a gaire, dins un festenau, l’occitan avia doas enchaissons d’estre persentat, sens estre dins lu domeni d’òc. Aquò fuguet fach, ne’n gascon e ne’n lemosin, de segur non-pas per los tirar de l’occitania granda, nonmàs que los que persentavan erian de tau o tau cuenh.
Dins ma persentaci’, las doas femnas qu’escotavan me damandeten de las chausas sus los dialectes, sus los biais per aprener, sus la « vitalitat » de la linga dins la vita moderna.
Per vita moderna, elas pensavan a l’internet, que l’una e l’autra avian auvidas dire que G**gl* o Ch*tgpt parlavan de « las lingas perdudas ». ‘Las ‘vian dau mau per comprener que la virada daus logiciaus — per parlar dau teu domeni aimat — aquò se fai per la volontat de 4 o 5 personas, e que, merce queu monde per far viure la chausa. N’i a de las anonças, aquí alai, mas sens volontat, aquò es tant coma tombar l’aiga dins un violon.
Dins la lista, ai parlat dau trabalh de ràdio de la Domenja mai Adiu, de Meitat-chen-meitat-pòrc, de Òc-TV… dau pauc de ciber-caier d’enquera subrevius. E ‘chabí ma persentaci’ per de la musica — elas devian far ‘na chausida au mitan dau Punk, dau Rap, de las polifonias boirat dau Lemosin, dau gascon, dau lengadocian, dau provençau e de l’auvernhat — avant de demandar « perque elas vengueten escotar parlar d’una linga que se troba pas dins son mitan culturau (Orleans) ? ».
Per una, un reir-grand que venia de Provença, per l’autra, mai jòuna, la curiositat e l’enchaison d’un festenau de lingas e ne’n saber mai sus las questions de toponimias… que « l’Occitania » es mai granda que « la Bretanha », e aquò fai paur aus francilhons que van se far bronzar lu cuòu « dans le sud ».
Veiquí, auriam pogut sonjar que la jounessa eria sus T*k-T*k, o sabe que, non, n’i a de las vacanças e de la curiositat. Es pas aquò que vai sauvar la linga, mas aquò pòt aidar per pas la veire crebar rapidament.
N’autres am las ressorças (libres, diccionaris…), avem daus utilhs numeriques (enregistraments, ràdios, televisi’…), nos fau contunhar d’eisplicar, de balhar daus noms d’escrivan⋅as, de chantadors, actritz… Aquò sembla coma lu Sisife mai son rochier, mas es un biais de demorar viu.
JPB
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari